پدیده کاهش همبستگی اجتماعی در کلانشهرها

ادبیات جامعه شناسی و جغرافیای شهری معاصر ، یکی از ویژگیهای عمده کلانشهرهای کنونی را کاهش نگران کننده پیوندهای اجتماعی و اخلاقی شهروندان می داند . در واقع در کنار معیارهای متعدد تعیین کننده جغرافیایی ، اقتصادی ، اداری ، فنی و شبکه ای ، کلانشهر کانون اجتماعی - فضایی است که به تناسب افزایش جمعیت ، توسعه نظام کار فنی و نیز بالا رفتن حجم انتظارات ساکنین آن ،‌ پیوسته در معرض اشکال مختلف از کاهش و یا گسست در پیوندهای اجتماعی واخلاقی قرار دارد . گسترش کاهش همبستگیهای شهری و شهروندی ممکن است در نهایت به ظهور اشکال گوناگون از ناهنجاریها و بیماریهای رفتاری و حتی در سطحی بالاتر ، شکل گیری جرائم شهری و اختلال در نظام روابط جمعی و کارکردهای آن کمک کند . افزایش آمار جرائم شهری ، فزونی میزان ناهنجاریهای رفتاری و روانی ، تشدید خرده فرهنگهای گروههای اجتماعی ناهمگن ،‌ تغییر کارکرد روابط خانگی ، کاهش احساس مسئولیت مشترک اجتماعی ، رواج فرهنگ فردگرایانه منفی و موارد متعدد مشابه دیگر ، موضوع خطر کاهش همبستگیهای اجتماعی واخلاقی را به یک نقطه تهدید کننده برای سلامت و توسعه پایدار در کلانشهرها تبدیل نموده است . اگر بازسازی اجتماعی شهری با ارکان فرهنگی ، اخلاقی و جهت دار ، هدف توسعه پایدار کلانشهرهای کشور ما می باشد ، لازم است بررسی گردد که چرا و چگونه و تحت نفوذ چه عواملی همبستگیهای اجتماعی در این دسته از شهرها در معرض کاهش قرار دارد . به علاوه بهتر است تبیین گردد علائم و نشانه های کاهش همبستگیهای اخلاقی واجتماعی را به کمک کدام دسته از رویکردهای علمی می توان مطالعه نمود . مطالعه مساله کاهش همبستگیهای اجتماعی در شهر این موضوع را آشکار می کند که ماهیت توسعه شهری در دوران اخیر با انواعی از گسست در روابط اجتماعی همراه می باشد . به دلیل تراکم جمعیت وانباشت انتظارات جدید در محیطهای شهری و فقدان روشهای جایگزین اجتماعی و فرهنگی و نیز راهکارهای فضایی مناسب ، کلانشرها ار آغاز شکل گیری در دروان اخیر نتوانسته اند در کنار ارائه خدمات عمومی فیزیکی و اقتصادی ، موجبات افزایش پیوندهای اخلاقی و معنوی ساکنین شهری را فراهم کنند . بررسیها نشان می دهند تاخر فرهنگی در بعد روابط اجتماعی از منظرهای مختلف شهری تبعات و نتایج تخریبی فراوانی را تا کنون برای مجموعه های انسانی به همراه داشته است . گذشته از عواملی که ممکن است موجبات تولید جرم شهری در کلانشهرها را باعث گردند ، مطالعات نشان می دهند که کاهش همبستگیهای اجتماعی ، فقدان انسجام ونظم پایدار در تعالملات انسانی ، متغیرهای عمده در وقوع انحرافات و بزه های کوچک و بزرگ شهری می باشند . به نظر می رسد بازسازی تعاملات انسانی توجه به ابعاد جمعیت ، سرمایه گذاری در بعد فرهنگی و سرانجام تغییر جهت برنامه ریزیها به سود حل فضاهای اجتماعی می تواند تغییر ساختار فوق را موجب گردند . مقاله حاضر به کمک بررسی جامعه شناختی و جغرافیای شهری وبا استفاده از تجارب تحقیق شهری به مطالعه موضوع فوق پرداخته ، تلاش دارد تا زمینه های علمی آن را مورد نقد وارزیابی قرار دهد . بعلاوه این نوشته در نظر دارد با استفاده از رویکردهای علمی کنونی ، شرایط پیچیده روابط انسانی در کلانشهرها را مطالعه کند و راه را برای انجام بررسیهای بیشتر پیرامون عواقب منفی فرایند فوق تسهیل گرداند .