واکاوی روابط فضایی در بنادر جنوبی ایران و حوزه‌های پسکرانه آن؛ ارائه یک نظریه زمینه‌ای: مطالعه موردی مثلث فضایی شیراز، بندرعباس و بوشهر

بررسی روابط و نوع تعامل فضایی میان بنادر و مناطق پسکرانه‌ای آن در ساختار فضایی سرزمین، یکی از دغدغه های اصلی برنامه ریزان شهری و منطقه‌ای است. بااین‌وجود، این موضوع در ایران، کمتر موردتوجه پژوهشگران قرار گرفته است. هدف این مقاله، کشف روابط آشکار و نهان فضایی میان بنادر جنوبی و کانون های اصلی مناطق پسکرانه ای در مقیاس سرزمین ایران و واکاوی ساختار فضایی بندرپسکرانه بر مبنای داده های کیفی است. در همین راستا، پارادایم روشی مقاله برساختیتفسیری، روش شناسی آن کیفی و رویکرد مورداستفاده بر اساس نظریه زمینه‌ای می‌باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد بنادر جنوبی ایران، شامل بنادر اصلی و بنادر محلی، اغلب به‌عنوان توزیع کننده کالا از مناطق پیشکرانه به کانون های اصلی پسکرانه ای در مقیاس ملی، بخصوص شهر تهران، فعالیت دارند. هرچند وجود ذخایر غنی انرژی و معدنی در پسکرانه های سواحل جنوبی کشور و همچنین بنادر مهم پیشکرانه ای منطقه ای (همچون شهربندرهای جهانی دبی و شارجه)، سبب رونق اقتصاد محلی در کریدور ساحلی جنوب کشور شده است؛ درحالی‌که ساکنین پسکرانه های محلی و منطقه ای از این ‌رونق اقتصادی بی بهره اند. نکته قابل‌تامل این است که در اغلب بنادر توسعه‌یافته جهانی، انتشار جریان توسعه از بندر به سمت پسکرانه های محلی و منطقه ای بوده و الگوی منطقه گرایی بندرگاهی را شکل داده اند. بنابراین درصورتی‌که بتوان الگوی ساختار فضایی پیشکرانهبندرپسکرانه را در ایران مشابه الگوی مرکزپیرامونمرکز (ساختار هندسی مشابه لوزی) شبیه سازی نمود، در مقیاس بنادر توسعه یافته در سایر نقاط جهان، الگوی فضایی این ساختار اغلب به‌صورت پیرامونبندرپیرامون (ساختار هندسی مشابه هذلولی) شکل گرفته است.