بررسی دیدگاه‌های سید اسماعیل جرجانی در چیستی مفهوم مالیخولیا

مقدمه: مالیخولیا، در طب ایرانی نام بیماری‌ای است که توسط اکثر طبیبان دوره اسلامی شرح داده شده است. این طبیبان، مالیخولیا را جزو بیماری‌های مغز طبقه‌بندی کرده‌اند. اکثر طبیبان این دوره، مالیخولیا را علتی سوداوی دانسته‌اند که در آن افکار و عقاید از مسیر طبیعی خود به سمت فساد و خوف تغییر می‌یابد.روش کار: این پژوهش به روش کتابخانه‌ای با هدف بررسی دیدگاه و نظرات سید اسماعیل جرجانی طبیب قرن 5-6 ق/11 م در موضوع چیستی مفهوم مالیخولیا انجام شده است. بدین منظور کتاب‌های تالیفی جرجانی که به شرحی از مالیخولیا پرداخته است مانند «ذخیره خوارزمشاهی، خفی علائی، الاغراض الطبیه و المباحث العلانیه، و یادگار» مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین از نرم‌افزار نور جهت بررسی واژه‌های «مالیخولیا»، «مالنخولیا»، «ملنخولیا» و «ماخولیا» در این کتاب‌ها استفاده شده است.یافته‌ها: جرجانی تغییر مزاج مغز از غلبه خلط سودا را سبب بروز این بیماری دانسته است. وی شخص مبتلا به اختلال مالیخولیا را فردی می‌داند که بدون علت و سبب ظاهری، بداندیش، ترسان، اندوه‌مند، کوفته خاطر و تنگ دل است. جرجانی علامت‌های نفسانی شخص مبتلا به مالیخولیا را در ماهیت خلط سودا دانسته است.نتیجه‌گیری: جرجانی به دو نوع مالیخولیای مغزی و مالیخولیا مشارکتی اشاره کرده است. در بحث اعضای مشارکتی، نظر جرجانی در «الاغراض»، تکمیل کننده نظر وی در «ذخیره» است. همچنین براساس دیدگاه جرجانی، جهت بهبود علامت‌های نفسانی مبتلایان به ماهیت خلط سودا توجه داشت و به اصلاح خلط سودای ناطبیعی در بدن پرداخت.

investigation of seyyed ismail jurjani's views on the concept of melancholia

introduction: melancholia in iranian medicine is the name of a disease that was described by most of the physicians of the islamic period. these physicians have classified melancholia as a brain disease. most of the physicians of this period considered melancholia as a cause of black bile in which thoughts and opinions change from their natural path towards corruption and fear.methods: this research with the aim of examining the views and opinions of seyyed ismail jurjani, a physician of the 5th-6th century ah/11th century, on the topic of what is the concept of melancholia. for this purpose, the authored books of jurjani, which has given an explanation of melancholy, such as zakhireye khwarazmshahi, khofi alayee, al-aghrād al-tibbīyah wa al-mabāhith al-alāīyah, and yadegar have been examined. also, noor software was used to examine the words melancholia, malencholia, melencholia and macholia in these books.results: jurjani considered the change in the temperament of the brain from soda as the cause of this disease. he considers a person suffering from melancholia to be a person who feels fear without reason and is sad and suspicious. jurjani considered the emotional symptoms of a person suffering from melancholia to be in the nature of soda.conclusions: jurjani has mentioned two types of cerebral melancholia and cooperative melancholia. in the discussion of cooperative members, jurjani’s opinion in al-aghrād complements her opinion in zakhire. also, based on jurjani’s point of view, she paid attention to the nature of phlegm soda in order to improve the emotional symptoms of the sufferers and corrected the abnormal soda phlegm in the body.