معیارهای ماژور و مینور تشخیصی سوءمزاجات کبد در طب سنتی ایران: یک مطالعه کیفی

مقدمه: سوءِمزاج کبد یکی از مفاهیم اصلی و پایه در طبّ سنّتی ایران است. باوجوداین، میزان اهمیت هر یک از معیارهای تشخیصی این بیماری و روش ارزیابی آن ها به روشنی مشخص نیست. هدف از این مطالعه تعیین معیارهای تشخیصی ماژور و مینور سوءِمزاجات کبد در طبّ سنّتی ایران است.مواد و روش ها: این پژوهش، یک مطالعۀ کیفی بر اساس مدل هیبرید یا ترکیبی از مطالعات نظری و تجربی است. در مرحلۀ نظری، پس از بررسی 11 کتاب از متون اصلی طبّ سنّتی ایران، پایگاه های علمی معتبر با کلیدواژه های »کبد « و »مزاج « به زبان فارسی و انگلیسی جست وجو شد. سپس در مرحلۀ تجربی، برای بررسی تجربۀ متخصصان طبّ سنّتی در تشخیص سوءِمزاجات کبد، با 16 متخصص طبّ سنّتی مصاحبۀ نیمه ساختاریافتۀ چهره به چهره انجام شد. داده ها به روش تحلیل محتوای قراردادی تحلیل شد. سپس میزان اهمیت و اولویت تشخیصی هر یک از علائم، به روش بحث گروهی با حضور 10 تا 12 نفر از اساتید ارزیابی شد.یافته ها: در این مطالعه 6 معیار ماژور و 6 معیار مینور برای سوءِمزاج گرم و سرد کبد و 8 معیار ماژور و 10 معیار مینور برای سوءِمزاج تر و خشک کبد تعیین شد.نتیجه گیری: برخی شاخص های تشخیصی ازجمله نبض و ادرار که اهمیت بالایی در متون دارند، هنوز کاربردی نشده اند. شاخص های فنوتیپ، رنگ بدن، عطش و برخی علائم نظیر احساس خستگی و کسالت و تضر و انتفاع سیستمیک مهم ترین نقش را در تعیین سوءِمزاج کبد دارند. انجام مطالعات بیشتر و اعتبارسنجی شاخص های مطرح شده و ابزارسازی جهت تعیین سوءِمزاجات کبد توصیه می شود.

Major and minor diagnostic criteria of liver dystemperament in Iranian Traditional Medicine: A Qualitative Study

Introduction: Liver dystemperament is one of the main concepts of Iranian Traditional Medicine. However, the significance of its diagnostic criteria is not clear. The purpose of this study is to determine the major and minor diagnostic criteria of liver dystemperament in Iranian Traditional Medicine.Methods: This study is a qualitative study based on a hybrid model or a combination of theoretical and empirical studies. At the theoretical stage, 11 books of the main texts of Iranian Traditional Medicine were reviewed and scientific databases were searched by the keywords liver and temperament (mizaj) in Persian and English. Then, in order to examine the diagnostic method and the importance of each of the criteria, a semistructured facetoface interview was conducted with 16 traditional medicine specialists. The data were analyzed through conventional content analysis. Then, the significance and diagnostic priority of each of the symptoms were assessed through a discussion group featuring 1012 professors.Results: In this study, six major criteria and six minor criteria were identified for hot and cold dystemperament and eight major and ten minor criteria were identified for wet and dry liver dystemperament.Conclusion: This study is the first study to assess the importance of symptoms from the viewpoint of traditional medicine specialists and can be considered as an important step forward in integrating the methods of traditional Iranian medicine in terms of diagnosis and treatment. Further studies, as well as validation of the proposed diagnostic indicators and tools for liver dystemperament, are recommended.