ارزیابی روابط بین عملکرد دانه و صفات مهم زراعی در ارقام و لاین های امیدبخش سورگوم دانه ای تحت رژیم های آبیاری بدون تنش و تنش خشکی

به منظور ارزیابی روابط بین عملکرد دانه و برخی صفات مهم زراعی در ارقام و لاین های امیدبخش سورگوم دانه ای، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج طی دو سال زراعی 93- 1392 انجام شد. تیمار آبیاری به عنوان عامل اصلی در سه سطح شامل آبیاری معمول یا بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید و ژنوتیپ به عنوان عامل فرعی در پنج سطح شامل کیمیا، سپیده، kgs32، kgs23 و kgs15 در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب صفات مورفولوژیک و عملکردی نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر تمام صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری وجود داشت. بررسی شاخص تحمل به تنش (sti) و میانگین هندسی تولید (gmp) نشان داد که رقم کیمیا و لاین kgs23 به ترتیب با متوسط عملکرد دانه  5/9162 و 9/8521 کیلوگرم در هکتار تحت شرایط بدون تنش و 0/6644 و 0/6578 کیلوگرم در هکتار تحت شرایط تنش شدید، ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی در این تحقیق بودند. ارزیابی ضرایب همبستگی ژنوتیپی بین صفات تحت شرایط معمول و تنش نشان داد که بین عملکرد دانه با صفات طول خوشه، قطر ساقه، وزن خوشه، عملکرد علوفه تر، عملکرد زیست توده، تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه، همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت. نتایج تجزیه علیت عملکرد دانه بر اساس همبستگی های ژنوتیپی بین عملکرد با سایر صفات مورد مطالعه نشان داد که صفات وزن خوشه و وزن هزار دانه دارای اثر مستقیم مثبت و قابل توجه ای روی عملکرد دانه تحت هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی بودند، اما اثر مستقیم عملکرد زیست توده تحت شرایط بدون تنش منفی و ناچیز و تحت شرایط تنش خشکی مثبت و قابل توجه بود. بنابراین، برای اصلاح سورگوم دانه ای، انجام گزینش های غیرمستقیم از طریق وزن خوشه و وزن هزار دانه پیشنهاد می شود.

Evaluating the relationships between grain yield and important agronomic traits in cultivars and promising lines of grain sorghum under nonstress and drought stress irrigation regimes

To evaluate the relationships between grain yield and some important agronomic traits in grain sorghum cultivars and promising lines, an experiment was conducted as a split plots arrangement based on randomized complete block design with three replications in Seed and Plant Improvement Research Institute, Karaj, Iran, during two growing seasons 20132014. Irrigation treatments as the main factor at three levels (normal irrigation or nonstress, mild water stress and severe water stress) and genotypes as subfactor at five levels (Kimya, Sepideh, KGS15, KGS23, and KGS32) were considered. The results of combined analysis of variance for morphologic and yield traits showed that there was the significant differences at 1% probability level among the genotypes for all studied traits. Evaluation of the stress tolerance index (STI) and geometric mean productivity (GMP) showed that the genotypes Kimiya and KGS23 with grain yield of 9162.5 and 8521.9 kg.ha1, respectively under nonstress and 6644.0 and 6578.0 kg.ha1, respectively under severe stress conditions, were determined as tolerant genotypes in this research. The results of genetic correlation coefficients among traits under normal and stress conditions indicated that there was a significant positive correlation between grain yield and panicle length, stem diameter, panicle weight, fresh forage yield, biologic yield, number of grain per panicle and 1000grain weight. The result of path analysis for grain yield showed that panicle weight and 1000grain weight had a considerable positive direct effect on grain yield under both nonstress and drought stress conditions, but biologic yield had a little negative direct effect under nonstress and a high positive direct effect under drought stress. Therefore, indirect selection using panicle weight and 1000grain weight is recommended for improving grain yield of sorghum.