ارزیابی توان تولید و تحمل به کم آبی در ژنوتیپ های گندم با استفاده از شاخص های تحمل به خشکی

به منظور ارزیابی تحمل به خشکی در ژنوتیپ های گندم دیم، آزمایشی با 34 ژنوتیپ گندم در دو شرایط دیم (تنش خشکی) و آبیاری (بدون تنش) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 92-1391 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش معنی دار ارتفاع بوته، وزن بوته، طول و وزن پدانکل، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، میزان کلروفیل، طول، عرض و سطح برگ پرچم و روز تا رسیدگی شد، اما بر تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت و روز تا خوشه دهی تاثیر معنی داری نداشت. ژنوتیپ های شماره 7، 11 و 13 به ترتیب با میانگین عملکرد 29/4، 29/4 و 26/4 تن در هکتار، بالاترین عملکرد دانه را تحت شرایط تنش خشکی به خود اختصاص دادند، در حالی که تحت شرایط آبیاری، بیشترین عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ های 13، 22 و 7 به ترتیب به میزان 440/7، 960/5 و 780/5 تن در هکتار بود. برای شناسایی ژنوتیپ های متحمل به خشکی، از شاخص های تحمل (tol)، حساسیت به تنش (ssi)، میانگین بهره وری (mp)، میانگین هندسی بهره وری (gmp)، میانگین هارمونیک (hmp)، شاخص تحمل به تنش (sti) و شاخص پایداری عملکرد (ysi) استفاده شد. با توجه به اینکه شاخص های mp،gmp ،hmp و sti همبستگی بالایی با عملکرد دانه تحت هر دو شرایط تنش و بدون تنش داشتند، به عنوان شاخص های مناسب جهت دستیابی به ارقام پرمحصول در هر دو شرایط محیطی معرفی می شوند. تجزیه خوشه ای به روش کمترین واریانس ward بر پایه شاخص های تحمل به خشکی و عملکرد دانه در هر دو شرایط محیطی، ژنوتیپ های مورد بررسی را در پنج گروه قرار داد. تجزیه به مولفه های اصلی با استفاده از شاخص های مقاومت به خشکی و عملکرد دانه در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی نیز ژنوتیپ های شماره 3، 7، 11 و 14 را به عنوان ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی و ژنوتیپ های شماره 4، 8، 30 و 32 را به عنوان ژنوتیپ های حساس به تنش خشکی معرفی کرد.