ارتباط بین ترکیب آللی زیر واحدهای گلوتنین با وزن مولکولی بالا با صفات کیفی دانه در برخی از ارقام گندم نان

به منظور ارزیابی تنوع زیر واحدهای گلوتنین های با وزن مولکولی بالا (hmw-gs) در مکان ژنی glu-1 و ارتباط بین ترکیب های آللی مختلف با صفات کیفی دانه، 25 رقم گندم نان (22 رقم رایج کشت در ایران و 3 رقم استرالیایی) با استفاده از روش sds-page در سال 1391 در دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند مورد بررسی قرار گرفتند. در مجموع 14 آلل و نه ترکیب آللی در گندم های نان مورد مطالعه تشخیص داده شدند. در مکان ژنی glu-a1، فراوانی زیر واحد *2، زیر واحد نول و زیر واحد 1 به ترتیب 52، 36 و 12درصد بود. در مکان ژنی glu-b1، ترکیب های آللی 8+7 و 16+13 به ترتیب با 40 و 8 درصد بیشترین و کم ترین فراوانی را داشتند. در مکان ژنی glu-d1 نیز 40 درصد ارقام دارای ترکیب آللی 10+5 و 60 درصد بقیه دارای ترکیب آللی 12+2 بودند. میانگین کلی امتیاز کیفیت گندم های نان بر اساس زیر واحدهای گلوتنین سنگین برابر با 76/7 از 10 شد که از نظر کیفیت در رتبه نسبتاً خوبی قرار دارند. در این بررسی، گندم های نان کوکری، گلادیوس، اسکلیبر (ارقام استرالیایی)، وری ناک و زرین با امتیاز کیفیت برابر با 10 دارای بالاترین امتیاز کیفیت و ارقام الموت و هامون با امتیاز 5 دارای پایین ترین امتیاز کیفیت بر اساس زیر واحدهای گلوتنین سنگین بودند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس و رگرسیون گام به گام، زیر واحدهای 1، 16+13 و 10+5 اثر مثبتی بر میزان پروتیین دانه داشتند. از نظر حجم رسوب sds نیز ترکیب های آللی 10+5 اثر مثبت و معنی دار و زیر واحدهای *2 و 9+7 اثر منفی و معنی دار بر حجم رسوب داشتند. نتایج تحقیق حاضر در مورد وضعیت ژنتیکی ارقام گندم نان ایرانی و استرالیایی نشان داد که زیر واحدهای گلوتنین، به ویژه زیر واحدهای 10+5 در مکان ژنی glu-d1، می توانند به عنوان نشانگرهای مرتبط با کیفیت آرد و پخت نان جهت بهبود کیفیت گندم های سازگار در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند.