تنوع مورفولوژیک و فیزیکوشیمیایی دانه در ژنوتیپ‌های مختلف برنج با استفاده از تجزیه به عامل‌ها و تجزیه خوشه‌ای

به منظور مطالعه ساختار مورفولوژیک و فیزیکوشیمیایی دانه و تعیین الگوی هتروتیک ارقام مختلف برنج، 94 ژنوتیپ برنج موجود در کلکسیون موسسه تحقیقات برنج کشور طی دو سال زراعی 1390 و 1391 مورد مطالعه و تعداد 24 صفت مرفولوژیک و فیزیکوشیمیایی دانه برنج مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه به عامل‌ها برای خصوصیات مورفولوژیک نشان داد که چهار عامل اصلی و مستقل 66/75 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه نمودند. عامل اول حدود 5/24 درصد از واریانس کل را به خود اختصاص داد و به عنوان عامل عملکرد دانه و اجزای آن نامگذاری شد. عامل‌های دوم، سوم و چهارم با دارا بودن 025/19، 134/17 و 963/14 درصد از واریانس کل به ترتیب به عنوان عامل‌های شکل و اندازه دانه، فنولوژی گیاه و پر شدن دانه نامگذاری شدند. تجزیه به عامل‌ها برای خصوصیات فیزیکوشیمیایی دانه نشان داد که سه عامل اصلی و مستقل 10/76 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه نمودند. عامل اول با دارا بودن 3/36 درصد از واریانس کل به عنوان عامل کیفیت خوراک و عامل‌های دوم و سوم با اختصاص 2/21 و 6/18 درصد از واریانس کل به ترتیب به عنوان عامل کیفیت پخت و فرآیند تبدیل نامگذاری شدند. تجزیه خوشه‌ای با روش دورترین همسایه‌ها و فاصله اقلیدسی منجر به گروه‌بندی ژنوتیپ‌های مختلف برنج در نه گروه متفاوت با احتمال صحت 6/92 درصد شد. نتایج حاصل از این مطالعه می‌تواند برای انتخاب هدفمند والدین مناسب از گروه های مختلف به منظور تولید رقم های جدید در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.