بررسی برخی از ساز و کارهای تحمل به تنش کم آبی در ژنوتیپ‏های گندم نان (Triticum aestivum L.)

به منظور بررسی برخی ویژگی های فیزیولوژیک تحمل به تنش کم آبی در ژنوتیپ های گندم نان، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در سال 1391 در گلخانه تحقیقاتی و آزمایشگاه دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل سه سطح تنش کم آبی (35، 60 و 85 درصد ظرفیت زراعی) و پنج ژنوتیپ گندم نان (c-88d-7، c-88d-17، c88d-19، c88d-20 و رقم میهن) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که در اکثر ژنوتیپ ها با افزایش شدت تنش کم آبی، مقاومت روزنه ای، میزان پرولین و قندهای محلول به طور معنی-داری افزایش یافته و با تشدید تنش در ژنوتیپ های مورد بررسی کاهش پایداری غشا، پتانسیل اسمزی، میزان اسیدهای آمینه لیزین و متیونین و عملکرد کوانتومی فتوسیستم 2 مشاهده شد. به نظر می‌رسد که افزایش تجزیه لیزین و متیونین در اثر تنش، منجر به افزایش سنتز پرولین در جهت افزایش تنظیم اسمزی تنش شده باشد. در این آزمایش ژنوتیپ c-88d-17 کمترین کاهش زیست توده را طی تنش نشان داد که ممکن است به دلیل افزایش مقاومت روزنه ای، پایداری غشا و کاهش میزان پتانسیل اسمزی در شرایط تنش شدید باشد. رقم میهن نیز بیشترین میزان پرولین و قند محلول را تولید کرده و مقاومت مناسبی نسبت به تنش کم آبی نشان داد، به طوری که زیست توده آن کمتر تحت تاثیر تنش قرار گرفت. با توجه به این نتایج می توان رقم میهن و ژنوتیپ c-88d-17 را ژنوتیپ های متحمل و ژنوتیپ هایc-88d-19 و c-88d-7را نیمه متحمل نسبت به تنش کم آبی معرفی کرد. همچنین، از آنجایی که ژنوتیپ c-88d-20 کمترین تجمع پرولین و زیست توده را نسبت به سایر ژنوتیپ ها تحت شرایط تنش داشت و کاهش انباشت قندهای محلول در آن مشاهده شد، به نظر می-رسد این ژنوتیپ نسبت به سایر ژنوتیپ ها حساس‌تر به تنش کمبود آب باشد.