پاسخ به تنش خشکی برخی ژنوتیپ های گندم پاییزه با استفاده از صفات زراعی و الگوی پروتیینی

به منظور بررسی اثر تنش خشکی در برخی از ژنوتیپ های پیشرفته گندم، آزمایشی در قالب طرح کرت های خرد شده بر اساس طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتور اصلی سه سطح و فاکتور فرعی 12 ژنوتیپ گندم پاییزه (چهار ژنوتیپ مقاوم، چهار ژنوتیپ بینابین و چـهار ژنوتیپ حساس به خشکی) همراه با دو ژنوتیپ شاهد بود. نتایج تجزیه واریانس ژنوتیپ های گندم در سه شرایط متفاوت آبیاری نشان داد که در صفات طول ریشک، تعداد روز تا رسیدگی، طول دوره ی پرشدن دانه، وزن هزار دانه، بیوماس و عملکرد دانه اختلاف معنی داری وجود داشت. قطع آبیاری پس از گلدهی (تنش شدید) موجب کاهش معنی دار صفات وزن هزار دانه، عملکرد دانه، بیوماس، تعداد روز تا رسیدگی و طول دوره ی پرشدن دانه شد، ولی صفت طول ریشک بر اثر قطع آبیاری افزایش یافت. اختلاف بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات، به جز تعداد روز تا رسیدگی، در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل ژنوتیپ×نوع آبیاری برای کلیه صفات غیر معنی دار به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه را ژنوتیپ های 14 (sardari)، 6 (daric 95-010-oma-oma-oma-6ma-oma) و 3 (ghafghaz//f9.10/maya “s” irw92-1-d-474-oma-oma-oma-oma-ima-oma) به خود اختصاص دادند که همگی از ژنوتیپ های مقاوم بودند. محاسبه شاخص های میانگین حسابی عملکرد (mp)، میانگین هندسی عملکرد (gmp) و تحمل به تنش (sti) ضمن داشتن همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش، نشان دادند که ژنوتیپ های 1 (unknown-1)، 3، 6، 7 (daric 95-010-oma-oma-oma-8ma-oma)، 12 ((rina-11 و 14 بیشترین مقاومت به خشکی را داشتند و ژنوتیپ 11 (janz qt3685-0aus) حساس ترین ژنوتیپ بود. بررسی الگوی نواری گلوتنین های ذخیره ای نشان داد که ژنوتیپ های حساس فاقد یک پروتیین ذخیره ای ویژه گلوتنین بودند، در حالی که ارقام مقاوم و بیشتر ارقام بینابین آن پروتیین را داشتند.