اثر روش کاشت بر عملکرد و ویژگی‌های کیفی دانه برخی از رقم‌های برنج در استان گیلان

مقدمه: نشاکاری در خاک گل‌خراب شده (پادلینگ) روش رایج کشت برنج در دنیا می‌باشد که نیاز به نیروی کار و هزینه بالایی دارد. از این‌رو، در سال‌های اخیر این روش کاشت در حال جایگزینی با کشت مستقیم است. اگرچه کشت مستقیم دارای مزیت‌های فراوانی است، اما ممکن است برخی از جنبه‌های زراعت برنج را دستخوش تغییر قرار دهد. در این آزمایش اثر تغییر شیوه کشت از نشاکاری به کشت مستقیم بر عملکرد شلتوک و برخی از ویژگی‌های کیفی دانه در تعدادی از رقم‌های برنج مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: این تحقیق در سال زراعی 1398 در موسسه تحقیقات برنج کشور به‌صورت طرح کرت‌های خرد شده با سه تکرار اجرا شد. عامل‌های مورد مطالعه، روش کشت در دو سطح شامل نشایی و کشت مستقیم و رقم برنج در پنج سطح شامل رقم محلی هاشمی و رقم‌های اصلاح‌شده کیان، آنام، گیلانه و شیرودی بودند. صفات اندازه‌گیری شده، عملکرد شلتوک و ویژگی‌های کیفی دانه شامل درصد برنج سالم و شکسته، راندمان تبدیل، طول و عرض دانه خام و پخته، ضریب ری‌آمدن، میزان آمیلوز، دمای ژلاتینی شدن و مقدار پروتئین دانه بودند. برای تجزیه آماری داده‌ها، تجزیه واریانس با استفاده از نرم‌افزار sas و مقایسه میانگین‌ها با آزمون حداقل اختلاف معنی‌دار (lsd) در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.یافته‌های تحقیق: نتایج نشان داد که اثر رقم و روش کشت بر عملکرد شلتوک معنی‌دار بود، اما برهم‌کنش آن‌ها بر عملکرد شلتوک معنی‌دار نبود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که عملکرد شلتوک در روش کشت مستقیم در حدود 200 کیلوگرم بیش‌تر از کشت نشایی بود. رقم شیرودی با 7820 کیلوگرم در هکتار، بیش‌ترین عملکرد را دارا بود، در حالی‌که بین سایر رقم‌ها اختلاف معنی‌داری از این نظر مشاهده نشد. راندمان تبدیل نیز در کشت مستقیم بیش‌تر از نشایی بود و بیش‌ترین راندمان تبدیل (71 درصد) به رقم شیرودی در کشت مستقیم تعلق داشت که با رقم گیلانه در کشت مستقیم (70 درصد) و شیرودی در کشت نشایی (70 درصد) اختلاف معنی‌داری نداشت. درصد برنج سالم در کشت مستقیم (57.06 درصد) کم‌تر از کشت نشایی (65.86 درصد) بود. در بین رقم‌ها نیز شیرودی و کیان به‌ترتیب با 84.3 و 37.5 درصد دارای بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار برنج سالم بودند. میزان آمیلوز دانه در تمامی رقم‌ها در کشت مستقیم در مقایسه با کشت نشایی افزایش یافت، ولی این افزایش در سه رقم آنام، گیلانه و کیان، معنی‌دار و در دو رقم شیرودی و هاشمی غیر معنی‌دار بود. بیش‌ترین و کم‌ترین میزان آمیلوز با 27.45 و 21.27 درصد نیز به‌ترتیب در رقم شیرودی در کشت مستقیم و رقم کیان در کشت نشایی مشاهده شد. تغییر شیوه کشت از نشایی به مستقیم منجر به افزایش معنی‌دار دمای ژلاتینی شدن دانه در سه رقم گیلانه، شیرودی و کیان شد، اما تاثیری بر دمای ژلاتینی شدن رقم‌های آنام و هاشمی نداشت. از نظر میزان پروتئین نیز بیش‌ترین میزان پروتئین دانه با 11.08 درصد در رقم آنام در کشت نشایی مشاهده شد که با کشت مستقیم آن (10.76 درصد) تفاوت معنی‌داری نداشت.نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که تغییر شیوه کشت برنج از نشایی به مستقیم، علاوه بر ویژگی‌های کیفی دانه، بر عملکرد شلتوک رقم‌های مورد مطالعه نیز تاثیر معنی‌داری داشت، به‌طوری که عملکرد شلتوک و راندمان تبدیل در کشت مستقیم بیش‌تر از نشایی، اما درصد برنج سالم در کشت مستقیم کم‌تر از نشایی بود. یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر کیفیت پخت برنج، درصد آمیلوز دانه است. بر اساس نتایج این تحقیق، تغییر شیوه کشت از نشایی به مستقیم، درصد آمیلوز دانه دو رقم ‌هاشمی و شیرودی را که دارای بیش‌ترین سطح زیر کشت به‌ترتیب در بین رقم‌های محلی و اصلاح‌شده در استان‌های برنج‌خیز شمالی کشور هستند، افزایش نداد. این نتایج می‌تواند در پذیرش سیستم کشت مستقیم توسط شالیکاران موثر باشد.

the effect of planting method on grain yield and quality characteristics of some rice varieties in guilan province

introduction transplanting in puddled soil is a common method of rice cultivation in the world, which requires high labor and cost. therefore, this method is being replaced by direct seeding system in recent years. although direct seeding system has many advantages, this method may change various aspects of rice plant cultivation. in this experiment, the effect of changing the cultivation method from transplanting to direct seeding on paddy yield and some grain quality characteristics of rice varieties was investigated.material and methods this experiment was carried out based on split block design with three replications in rice research institute of iran (rrii), rasht, iran, in 2019. the studied factors were cultivation methods in two levels including transplanting and direct seeding, and rice varieties in five levels including local variety, hashemi, and improved varieties, kian, anam, gilaneh and shirodi. the measured traits were paddy yield and grain quality characteristics including head rice, broken rice and milled rice percentage, crude and cooked grain length and width, grain elongation rate, amylose content, gelatinization temperature and grain protein content. for data statistical analysis, analysis of variance was performed using sas software and comparison of means by least significant difference (lsd) test at 5% probability level.research findings the results showed that the effect of variety and cultivation method on paddy yield was significant, but their interaction was not significant. comparison of means showed that paddy yield in direct seeding was about 200 kg more than in transplanting method. shirodi variety with 7820 kg/ha had the highest yield, while there was not significant difference between other vraieties. milled rice percentage was also more than in direct seeding than the transplanting method, ans the highest milled rice percentage was related to shirodi variety in direct seeding system (71%), which was not significantly different from shirodi variety in transplanting system (70%) and gilaneh variety in direct seeding (70%). the percentage of head rice in direct seeding system (57.06%) was lower than that of transplanting system (65.86%). among the genotypes, shirodi and kian varieties had the highest and lowest head rice percentage with 84.33 and 37.5%, respectively. amylose content of all studied varieties increased in direct seeding system compared to transplanting cultivation, but this increase was significant in anam, gilaneh and kian varieties, and not-significant in shirodi and hashemi varieties. the highest and lowest amylose content with 27.45% and 21.27% were also observed in shirodi variety in direct seeding and kian variety in transplanting cultivation, respectively. changing the cultivation method from transplanting to direct seeding system led to a significant increase in the alkali spreading value of gilaneh, shirodi and kian varieties, but had no significant effect on the alkali spreading value of anam and hashemi varieties. the highest grain protein content with 11.08% was observed in anam variety in transplanting cultivation, which was not significantly different from direct seeding system (10.76%).conclusion the results of this study showed that changing the rice cultivation method from transplanting to direct seeding had a significant effect on paddy yield and grain quality characteristics of the rice varieties, so that paddy yield and milled rice percentage were higher in direct seeding than transplanting, but head rice percentage in direct seeding was lower than transplanting system. one of the most important factors affecting the rice cooking quality is grain amylose percentage.