ارزیابی مورفو-فیزیولوژیک ژنوتیپ های گندم دوروم در شرایط دیم

مقدمه: آگاهی از میزان تنوع ژنتیکی در ژرم‌پلاسم ها اطلاعات ارزشمندی را در جهت حفظ منابع ژنتیکی و کاربرد آنها در اختیار به‌نژادگر قرار می دهد. این تحقیق با هدف ارزیابی تنوع ژنوتیپ های گندم دوروم بر اساس صفات آگرو- فیزیولوژیک و بررسی روابط متقابل بین صفات و شناسایی ژنوتیپ های با ویژگی های مطلوب با استفاده از روش بای پلات ژنوتیپ در صفت انجام شد.مواد و روش ها: در این تحقیق 124 ژنوتیپ گندم دوروم شامل 120 لاین اصلاحی دریافتی از سیمیت به همراه چهار ژنوتیپ شاهد گندم دوروم (ساجی، ذهاب، ایمرن و لاین پیشرفته .../srn-1) بر اساس 22 صفت مورفو- فیزیولوژیک در قالب طرح حجیم شده (آگمنت) طی دو سال زراعی (1396-97 و 98-1397) در معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (ایستگاه سرارود) مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین های مبتنی بر بهترین برآوردگر خطی نااریب (blue) برای صفات مورد مطالعه انجام شد. همچنین، از روش نمودار دمایی برای ارزیابی ضرایب همبستگی بین صفات مورد مطالعه و از روش تجزیه بای پلات ژنوتیپ در صفت (gt-biplot) برای بررسی روابط بین صفات و تعیین ویژگی های مورفو- فیزیولوژیک ژنوتیپ ها استفاده شد.یافته های تحقیق: نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که اختلاف آماری معنی داری بین ژنوتیپ هایمورد مطالعه از لحاظ صفات بررسی شده در شرایط دیم وجود داشت که بیانگر تنوع ژنتیکی قابل توجه بین ژنوتیپ ها می باشد. بر اساس روش تجزیه بای پلات ژنوتیپ در صفت در دو سال آزمایش، صفات اندازه گیری شده در پنج گروه و ژنوتیپ ها در هشت گروه قرار گرفتند. بر اساس نتایج تجزیه همبستگی و نتایج تجزیه بای پلات ژنوتیپ در صفت، صفات تعداد سنبله در واحد سطح، ارتفاع بوته، هدایت روزنه ای، عملکرد زیست توده، طول پدانکل خارجی، طول سنبله، تعداد روز تا گلدهی، شاخص برداشت و طول پدانکل به‌عنوان مهم‌ترین صفات موثر بر عملکرد دانه در شرایط دیم شناسایی شدند. در مجموع بر اساس نتایج حاصل از شاخص های انتخاب، تعدادی از لاین های مورد مطالعه در این آزمایش به عنوان لاین های امیدبخش برتر و پرمحصول به منظور کشت در شرایط دیم انتخاب شدند.نتیجه گیری: نتایج این تحقیق منجر به شناسایی تعدادی از لاین های اصلاحی گندم دوروم با ویژگی های آگروفیزیولوژیک برتر از ارقام شاهد شد که به منظور بهبود تحمل به خشکی و تولید عملکرد مطلوب در شرایط دیم می توانند برای استفاده در برنامه اصلاحی گندم دوروم در آینده توصیه شوند. در کل از بین لاین های مطالعه شده در این آزمایش، لاین های اصلاحی شماره 119، 106، 117، 104، 121، 115، 109، 118، 98، 49 و 124 به عنوان ژنوتیپ های ایده آل در شرایط دیم معرفی می شوند.

evaluation of morpho-physiological diversity of durum wheat genotypes under rainfed condition

introductionknowledge of the amount of genetic diversity in germplasms provides valuable information for the preservation of genetic resources and their use. the aim of this study was to evaluate the diversity of durum wheat genotypes based on morpho-physiological traits and to investigate the interrelationships between traits using the genotype-by-trait biplot (gt-biplot) method.materials and methodsin this study, 124 durum wheat genotypes including 120 breeding lines received from cimmyt along with 4 check genotypes (saji, zahab, imren and srn-1..) with six replications were examined based on an augmented desgin during two cropping years (2017-18 and 2018-19) in the dryland agricultural research sub-institute (sararood station), kermanshah, iran. genotypes were evaluated based on 22 morpho-physiological traits. analysis of variance and mean comparison based on the best linear unbaised estimator (blue) approach were performed for the studied traits. heatmap-based correlation analysis was to study the correlation between the studied traits, and the gt-biplot analysis was used to investigate the relationships of traits and determine the morpho-physiological characteristics of the genotypes.research findingsthe results of this experiment showed that there was a significant difference between the studied genotypes in terms of the studied traits under rainfed conditions, which indicates a significant genetic diversity in the studied genotypes. based on gt-biplot analysis method in two years, the studied traits and genotypes were divided into five and eight groups, respectively. based on the results of correlation analysis and gt-bipot analysis, number of spikes per unit area, plant height, stomatal conductance, biological yield, external peduncle length, spike length, number of days to heading, harvest index and peduncle length were identified as most important traits affecting grain yield under rainfed conditions. in total, based on the results of the selection indices, a number of the studied durum wheat breeding lines in this experiment were selected as the most promising and high-yielding lines for cultivation under rainfed conditions.conclusionthe results of this study led to identify a number of durum wheat breeding lines with agro-physiological characteristics superior to the check cultivars, which can be recommended for use in the future durum wheat breeding program to improve drought tolerance and produce optimal yield under rainfed conditions. in total, breeding lines 119, 106, 117, 104, 121, 115, 109, 118, 98, 49 and 124 are introduced as the ideal genotypes under rainfed conditions.