گزینش لاین های جو متحمل به خشکی انتهای فصل بر اساس پایداری عملکرد دانه و شاخص های تحمل به تنش

برای غلبه بر نیاز روزافزون تولید محصولات کشاورزی در سناریوهای اقلیمی آینده، موثرترین و اقتصادی ترین رویکرد، اصلاح ارقام با تحمل به خشکی بالا است. به منظور انتخاب لاین های متحمل به خشکی در جو، تعداد 19 لاین امیدبخش جو به همراه رقم شاهد گوهران در دو محیط نرمال و تنش خشکی انتهای فصل مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان جنوبی طی دو سال زراعی 1400-1398 انجام شد. مقایسه میانگین اثر محیط نشان داد که صفات تعداد روز تا رسیدگی، طول دوره پر شدن دانه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه لاین های مورد بررسی در سال اول به طور معنی داری با قرارگیری در شرایط تنش خشکی انتهای فصل کاهش یافت. نتایج حاصل از بررسی شاخص های تحمل و حساسیت به تنش نشان داد که برای انتخاب ارقام و لاین های جو در مناطقی که با تنش خشکی انتهای فصل مواجه می شوند، می توان به ترتیب از شاخص های yi، hm، sti و gmp استفاده کرد، اما در مناطقی که با تنش خشکی انتهای فصل مواجه نیستند، شاخص های mp، sti، gmp و hm پیشنهاد می شوند. بر این اساس، به ترتیب لاین های شماره 20، 11 و 14 متحمل ترین لاین ها به تنش خشکی انتهای فصل در این آزمایش بودند. ارزیابی شاخص های پایداری و برآورد همبستگی آنها با عملکرد دانه لاین های مورد مطالعه نیز نشان داد که عملکرد دانه با واریانس اثر متقابل ژنوتیپ و محیط (θ₍ᵢ₎) و ضریب رگسیون (b) همبستگی مثبت و معنی دار و با آماره های کانگ (kr) و تنارازو ((np^(2,3) همبستگی منفی و معنی داری داشت. جمع بندی نتایج بر اساس بیش تر آماره های پایداری مورد بررسی نشان داد که لاین های 20، 14 و 8، لاین های پرمحصول و پایدار برای کشت تحت هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی انتهای فصل بودند.

selecting tolerant barley genotypes to terminal drought stress based on grain yield stability and stress tolerance indices

to overcome the increasing requirement of agricultural production in the future climate scenarios, the most effective and economic approach is to breed cultivars with high drought tolerance. to select drought tolerant lines in barley, 19 promising barley lines along with a check variety, goharan, were evaluated under two environmental conditions, normal and terminal drought stress. the experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications at the south khorasan agricultural and natural resources research and education centre, during two cropping years, 2019-2021. comparison of the environmental means showed that days to maturity, grain filling period, 1000-grain weight and grain yield of the studied lines in the first year were significantly reduced by drought stress. the results of the drought sensitivity and tolerane indices indicated that yi, hm, sti and gmp indices can be used to select barley cultivars and lines in the areas that are exposed to terminal drought stress, but in other areas, mp, sti, gmp and hm indices are suggested. based on this result, lines number 20, 11 and 14 were respectively determined as the most tolerant lines to terminal drought stress in this experiment. evaluation of stability indices and estimation of their correlation with grain yield of the studied lines also showed that grain yield had a positive and significant correlation with the variance of genotype and environment interaction (θ₍ᵢ₎) and regression coefficient (b) and a negative and significant correlation with the kang (kr) and thennarasu (np(2,3)) statistics. in total, the results of most stability statistics investigated in this experiment showed that lines number 20, 14 and 8 were high-yielding and stable lines for cultivation under both normal and terminal drought stress conditions.