رابطه مساحت مزارع گندم آبی حوزه مرکزی شهرستان اراک با تنوع، غالبیت و تشابه گونه‌ای علف‌های ‌هرز

با شناخت تنوع و غالبیت گونه ای علف‌های هرز که متاثر از تغییر مدیریت زراعی و کنترل آن ها است، می توان این گیاهان را به صورت کارآمدتری مدیریت کرد. در این تحقیق، تنوع گونه‌ای علف‌های ‌هرز مزارع گندم آبی حوزه مرکزی شهرستان اراک در دامنه مساحت کم تر از یک، یک تا دو، دو تا چهار، چهار تا هشت و بیش از هشت هکتار در سال 1398 مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع 74 گونه ‌علف هرز از 25 خانواده شناسایی شد که 61 گونه‌ دولپه‌ و 13 گونه تک‌لپه‌ بودند. همچنین، 78.38 درصد یک‌ساله، 21.62 درصد چند‌ساله، 95.95 درصد سه‌کربنه و 4.05 درصد چهار‌کربنه بودند. خانواده‌های شب‌بو و کاسنی دارای بیش ترین تنوع گونه‌ای دو‌لپه و خانواده گندمیان متنوع‌ترین خانواده تک‌لپه بودند. ده گونه علف هرز غالب بر اساس شاخص غالبیت، شامل خاکشیر‌ شیرین (descurainia sophia)، پیچک صحرایی (convolvulusarvensis)، دم‌روباهی (alopecurus myosuroides)، کنگر وحشی (cirsium arvense)، گل گندم (centaureadepressa)، علف‌ هفت‌بند (polygonumaviculare)، شیر پنیر (galiumtricornutum)، کله‌گنجشکی (syriacum eeuclidium)، ناخنک (goldbachia laevigata) و قندیل (hypecumpendulum) بودند. ارتباط معکوس و معنی‌داری بین اندازه مزارع با شاخص‌های شانون وینر و یکنواختی پایلو مشاهده شد و بیش ترین مقدار این شاخص ها (به ترتیب 2.58 و 0.84) در مزارع با مساحت کم تر از یک هکتار و کم ترین مقدار آن ها (به ترتیب 1.48 و 0.61) در مزارع بیش تر از هشت هکتار به دست آمد. در مقابل، ارتباط بین وسعت مزارع با شاخص غالبیت سیمپسون، مستقیم و معنی‌دار بود و مقدار این شاخص در مزارع زیر یک هکتار و بالای هشت هکتار به ترتیب 0.1 و 0.33 محاسبه شد. به‌طورکلی، نتایج این پژوهش نشان داد که تعداد محدودی از گونه های علف های هرز این حوزه در بیش تر مزارع از پراکنش مناسبی برخوردار بودند و تراکم، فراوانی، یکنواختی و شاخص غالبیت بالایی داشتند و در صورتی‌که روش‌های معمول مدیریت مزارع ادامه یابد، احتمال کاهش تنوع گونه ای و غالب شدن علف‌های هرز مشکل‌ساز وجود دارد.

The relationship between irrigated wheat field’s area and species diversity, dominance and similarity of weeds in central region of Arak

By understanding the diversity and dominance of weed species, which is affected by changes crop management systems and weed control practices, these plants can be managed more efficiently. In this study, the diversity of weed species of irrigated wheat fields was studied in an area of ​​less than one, one to two, two to four, four to eight and more than eight hectare in the central region of Arak, Iran, in 1919. A total of 74 weed species were identified from 25 plant families, of which 61 species were dicotyledons and 13 species monocotyledons, 78.38% annual and 21.62% perennial as well as 95.95% C3 and 4.05% C4. Also, Asteraceae and Brassicaceae families among dicotyledons and Poaceae family among monocotyledons had the highest species diversity. According to the dominance index, ten dominant weed species were flixweed (Descurainia Sophia), binweed (Convolvulus arvensis), foxtail grass (Alopecurus myosuroides), common thistle (Cirsium arvense), Iranian knapweed (Centaurea depressa), lowgrass (Polygonum aviculare), corn cleavers(Galium tricornutum), Syrian mustard (Eeuclidium syriacum), goldbachi (Goldbachia laevigata) and nodding hypecoum(Hypecoum pendulum). There was a significant inverse relationship between field size with ShannonWiener and Pielou’s uniformity indices and their highest values (2.58 and 0.84, respectively), was obtained in the fields less than 1 ha and the lowest values (1.48 and 0.61, respectively), in the fields more than 8 ha. In contrast, the relationship between field size and Simpson’s dominance Index was positive and significant and its value was calculated 0.1 and 0.33 for fields less than 1 ha and more than 8 ha, respectively. In total, the results of this study showed that a few weed species in most wheat fields in this region were well distributed and had high density, abundance, uniformity and dominance index and if the usual farm management methods continue, there is a possibility that species diversity will decrease and the problematic weeds will dominate.