ارزیابی لاین های خویش آمیخته نوترکیب برنج (oryza sativa l.) ایرانی به تنش شوری در مرحله رویشی

تنش شوری یکی از عوامل محدود کننده تولید در بسیاری از گیاهان زراعی از جمله برنج است. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی واکنش 89 لاین خویش آمیخته نوترکیب حاصل از تلاقی دو رقم برنج ایرانی طارم محلی و خزر تحت دو شرایط بدون تنش و تنش شوری هشت دسی زیمنس بر متر در مرحله رویشی بود. آزمایش به صورت گلدانی و در شرایط هوای آزاد در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب تحت دو شرایط بدون تنش و تنش شوری نشان داد که اثر لاین و برهمکنش لاین× تنش برای کلیه صفات مورد مطالعه معنی‌دار و نشان دهنده واکنش متفاوت لاین ها در دو شرایط بود. نتایج تجزیه واریانس ساده نیز نشان داد که اختلاف بین لاین ها در هر دو شرایط برای همه صفات در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. ارزیابی ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که تحت هر دو شرایط آزمایشی، بالاترین ضریب همبستگی بین دو صفت زیست توده و وزن خشک ساقه وجود داشت. تجزیه رگرسیون گام به گام برای صفت زیست توده تحت شرایط بدون تنش نشان داد که به ترتیب صفات طول ریشه، نسبت وزن ریشه به اندام هوایی، تعداد پنجه در روز 120 و ارتفاع بوته در روز 120، مهم ترین صفات موثر بر زیست توده بودند، در حالی که تحت شرایط تنش شوری، علاوه بر این چهار صفت دو صفت سطح ریشه و حجم ریشه نیز به عنوان صفات موثر بر زیست توده شناسایی شدند. نتایج تجزیه به عامل ها نیز نشان داد که تحت شرایط بدون تنش و تنش شوری، به ترتیب سه و پنج عامل مستقل و پنهانی، دلیل وجود همبستگی بین زیست توده و سایر صفات در لاین ها هستند. تجزیه خوشه ای به روش حداقل واریانس ward تحت شرایط بدون تنش، لاین ها را در چهار گروه قرار داد که گروه چهارم شامل لاین های با ارزش بالاتر از میاتگین کل برای بیش تر صفات بود. تحت شرایط شوری نیز لاین ها در سه گروه قرار گرفتند و لاین های گروه اول دارای بیش ترین مقدار زیست توده و کم ترین نمره ژنوتیپی و متحمل به شوری بودند. در کل نتایج این تحقیق نشان داد که لاین های شماره 6، 9، 13، 14، 17، 18، 23، 24، 34، 39، 44، 45، 68، 79 و 80 علاوه بر زیست توده بالا، دارای مقادیر بالایی برای بیش تر صفات مورد مطالعه نسبت به سایر لاین ها بودند و بنابراین می توانند به عنوان لاین های متحمل به شوری در تحقیقات بعدی مورد توجه قرار گیرند.

Assessing Iranian recombinant inbred rice (Oryza sativa L.) lines to salinity stress at vegetative stage

Salinity is one of the limiting factors in many crops including rice production. The objective of this study was to investigate the response of 89 recombinant inbred lines derived from a cross between two Iranian rice cultivars, TaromMahalli (indica) and Khazar (indica), under nonstress and 8 dS.m1 salinity stress at vegetative stage conditions. The experiment was carried out as pod experiment under open air conditions in a completely randomized design with four replications. The results of combined analysis of variance under nonstress and salinity stress conditions showed that the the effect of line and line×stress interaction for all the studied traits was significant, indicating different reaction of the lines under two conditions. The results of simple analysis of variance also showed that the difference between lines in both conditions was significant for all traits at 1% probability level. Correlation coefficients among traits indicated that the highest correlation coefficient was observed between biomass and stem dry weight under both conditions. Stepwise regression analysis for biomass under nonstress conditions showed that root length, root to shoot dry weight ratio, number of tillers per plant at 120 th day and plant height at 120th day were the most important traits influencing biomass, respectively, while under salinity stress conditions, root area and root volume in addition to these four traits, were also identified as effective traits on biomass. Factor analysis also showed that three and five independent factors explained the correlation between biomass and the other traits in the studied lines under nonstress and salinity stress conditions, respectively. Cluster analysis using Ward’s minimum variance method under nonstress conditions divided the lines into four groups which the fourth group was consisted the lines with higher values than total average for most traits. Under salinity conditions, the lines were divided into three groups and the lines into first group had the highest biomass and the lowest genotypic score and were tolerant to salinity stress. In total, the results of current study showed that the lines 6, 9, 13, 14, 17, 18, 23, 24, 34, 39, 44, 45, 68, 79 and 80 had the higher values for most the studied traits than the other lines, in addition to higher biomass, and could therefore be considered as salinity tolerant lines in future researchs.