تعیین آستانه تحمل به شوری لاین‌های امیدبخش گندم تحت شرایط گلخانه و مزرعه

این پژوهش به منظور مقایسه تحمل به شوری لاین های امیدبخش گندم طی سال های 96-1394 انجام شد. آزمایش گلخانه ای در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج و آزمایش مزرعه ای در مرکز ملی تحقیقات شوری در یزد انجام شد. تیمارها در آزمایش گلخانه ای شامل شوری آب آبیاری در دو سطح (2 و 14 دسی زیمنس بر متر) و پنج ژنوتیپ گندم (ms-89-12، ms-89-13، ms-90-13، ms-90-15 و نارین به عنوان شاهد) و در آزمایش مزرعه‌ای شامل شوری آب آبیاری در پنج سطح (2، 5، 8، 11و 14 دسی زیمنس بر متر) و همان پنج ژنوتیپ گندم بودند. نتایج آزمایش گلخانه‌ای نشان داد که تنش شوری 14 دسی زیمنس بر متر موجب کاهش ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن تر و خشک شاخساره و طول و وزن خشک ریشه در همه ژنوتیپ ها و افزایش شاخص کلروفیل فقط در لاین ms-89-12 شد. رقم نارین و سپس لاین های ms-90-15 و ms-90-13 با کم ترین درصد کاهش صفات در اثر تنش شوری، به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ‌ها تعیین شدند. نتایج آزمایش مزرعه ای نیز نشان داد که تنش شوری، بسته به شدت آن، با کاهش معنی دار ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبلک بارور در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه همراه بود و از این رو کاهش قابل توجه عملکرد دانه و زیست توده را به همراه داشت. تحت تیمار شاهد (شوری دو دسی زیمنس بر متر)، بیش ترین و کم ترین عملکرد دانه به ترتیب از ژنوتیپ های ms-90-13 (6.91 تن در هکتار) و نارین (5.81 تن در هکتار) و تحت شرایط شوری 14 دسی زیمنس بر متر، بیش ترین و کم ترین عملکرد به ترتیب از ژنوتیپ های نارین (3.23 تن در هکتار) و ms-90-15 (1.51 تن در هکتار) به دست آمد. آستانه تحمل به شوری نیز برای ژنوتیپ های ms-89-13، ms-90-13، ms-90-15، نارین و ms-89-12 به ترتیب برابر با 7.41، 6.30، 4.92، 4.84 و 4.20 دسی زیمنس بر متر برآورد شد. نتایج نشان داد که در شوری‌های کم تر از هشت دسی زیمنس بر متر، لاین ms-89-13 دارای تحمل بالایی به شوری بود، ولی در شوری های بالاتر، مشابه با آزمایش گلخانه ای، رقم نارین و لاین ms-90-13 تحمل بیش تری داشتند. با توجه به یکسان بودن تقریبی نتایج گلخانه ای و مزرعه ای، لاین ms-90-13 برای شرایط شوری کم و رقم نارین و لاین ms-90-15 برای شرایط شوری بالا مناسب و با رعایت ملاحظات قابل توصیه هستند.

Determining threshold salinity tolerance of wheat promising lines under greenhouse and field conditions

This research was conducted to compare the salinity tolerance of wheat promising lines during 20152017. The greenhouse experiment was carried out at Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, Iran, and the field experiment was conducted at National Salinity Research Center, Yazd, Iran. The treatments in greenhouse experiment were irrigation water salinity at two levels (2 and 14 dS.m1) and five wheat genotypes (MS8913, MS8912, MS9013, MS9015 and Narin as check, and in the field experiment including salinity of irrigation water at five levels (2, 5, 8, 11 and 14 dS.m1) and the same five wheat genotypes mentioned above. The results of greenhouse experiment showed that salinity stress of 14 dS.m1 significantly decreased plant height, leaf area, shoot fresh and dry weight and root length and dry weight in all genotypes and increased chlorophyll index only in MS8912 genotype. Narin as well as MS9015 and MS9013 genotypes with the lowest reduction percentage due to salinity stress were determined as the most tolerant genotypes. The results of field experiment also indicated that salinity stress, depending on its severity, significantly reduced plant height, ear length, fertile spikelet number in ear, grain number per spike and thousand grain weight, which led to considerable decrease in grain and biological yield. Under control conditions (2 dS.m1), the highest and lowest grain yield were obtained from MS9013 and Narin (6.91 and 5.81 t.ha1, respectively), and under 14 dS.m1 salinity conditions, Narin and MS9015 genotypes had the highest and lowest grain yield (3.23 and 1.51 t.ha1, respectively). The threshold levels of salinity tolerance for MS8913, MS9013, MS9015, Narin and Ms8912 were evaluated to be7.41, 6.30, 4.92, 4.84 and 4.20 dS.m1, respectively. The results showed that MS8913 had the higher salinity tolerance at salinity of less than 8 dS.m1, but at higher salinity levels, Narin and MS9013 genotypes similar to greenhouse experiment were more tolerant than the other genotypes. According to the relatively similar results of greenhouse and field experiments, MS9013 line for lower salinity levels and Narin variety and MS9015 line for higher salinity levels were the more suitable genotypes, which could be recommended with due to considerations.