شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به شوری و بررسی رابطه بین عملکرد و اجزای آن در گندم نان

یکی از تنش‌های غیرزنده مهم در نواحی خشک و نیمه خشک دنیا از جمله ایران، شوری خاک و آب است که باعث کاهش عملکرد گیاهان زراعی از جمله گندم می‌شود. استفاده از ارقام متحمل به شوری یکی از راه‌های دستیابی به عملکرد بالا در این نواحی است. همچنین بررسی رابطه بین عملکرد و اجزای عملکرد، راندمان برنامه‌های اصلاحی را با تعیین معیار انتخاب مناسب، بهبود می‌بخشد. در این مطالعه، 110 ژنوتیپ گندم نان در مزرعه تحقیقاتی مرکز ملی تحقیقات شوری تحت دو شرایط بدون تنش و تنش شوری مورد ارزیابی قرار گرفتند. شوری آب آبیاری در شرایط بدون تنش و تنش شوری به ترتیب 2.7 و 9.5 دسی‌زیمنس بر متر بود. در این مطالعه از شاخص تحمل به تنش (sti) به عنوان مناسب‌ترین شاخص برای ارزیابی تحمل به شوری ژنوتیپ‌های گندم نان استفاده شد. بر مبنای شاخص تحمل به تنش (sti) و عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش شوری، لاین های salt18، salt19، salt20، salt21، salt22، salt23، salt24، salt25، salt26، salt27، salt28، salt29، salt30 و ارقام ارگ، بم، روشن، سرخ‌تخم، بومی یزد، کویر، مغان 1، سرداری، شهریار و شیراز از عملکرد دانه بالایی در هر دو شرایط بدون تنش و تنش شوری برخوردار بودند و به عنوان متحمل‌ترین ژنوتیپ‌ها نسبت به تنش شوری انتخاب شدند. بیش ترین عملکرد دانه (178.13 گرم) در شرایط بدون تنش از لاین salt29 و در شرایط تنش شوری از لاین salt24 (164.33 گرم) به دست آمد که نسبت به ارقام شاهد (ارگ، بم، روشن، سرخ‌تخم، بومی یزد و کراچیا) از عملکرد دانه بیش تری برخوردار بودند. نتایج تجزیه مسیر ترتیبی نیز نشان داد که صفات وزن دانه در خوشه و تعداد پنجه بارور تحت شرایط بدون تنش و صفات وزن خوشه، تعداد پنجه بارور، روز تا گلدهی و وزن پدانکل تحت شرایط تنش شوری به عنوان متغیرهای موثر بر عملکرد دانه انتخاب شدند. بنابراین به نظر می‌رسد که این صفات می‌توانند به عنوان معیارهای مناسب برای انتخاب ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا تحت هر دو شرایط بدون تنش و تنش شوری مورد استفاده قرار گیرند.