ارزیابی ژنوتیپ‌های برنج بر اساس عملکرد و اجزای آن تحت شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی و شاخص‌های تحمل به خشکی با روش‌ تجزیه بای‌پلات

به‌منظور ارزیابی ژنوتیپ‌های برنج از لحاظ تحمل به خشکی و تعیین صفات موثر بر عملکرد دانه، 18 ژنوتیپ برنج (14 لاین جهش یافته نسل m5 و چهار رقم حساس به خشکی) تحت شرایط آبیاری کامل (بدون تنش) و تنش خشکی در مرحله زایشی به‌صورت دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت طی سال زراعی 941393 ارزیابی شدند. تجزیه بای‌پلات ژنوتیپ در صفت نشان داد که عملکرد دانه تحت شرایط آبیاری کامل با تعداد پنجه، درصد باروری دانه و عرض دانه و تحت شرایط تنش خشکی با طول و عرض دانه، تعداد پنجه، درصد باروری دانه و تعداد دانه پر همبستگی مثبت داشت. شاخص‌های متوسط بهره وری (mp)، میانگین هندسی تولید (gmp)، میانگین هارمونیک (harm)، شاخص تحمل به تنش (sti) و شاخص عملکرد (yi)، شاخص‌های مناسب در شناسایی ژنوتیپ‌های برتر در شرایط تنش بودند. بر اساس شاخص‌های تحمل به خشکی و نمود کلی صفات در شرایط تنش، ارقام خزر، هاشمی، طارم و گیلانه حساس‌ترین و لاین‌‌های موتانت 1، 2، 3، 4 (همگی از رقم طارم محلی) و 7 (از رقم هاشمی)، به‌ترتیب با میانگین عملکرد 2788.33، 2163.00، 2178.33، 2194.00 و 2375.00 کیلوگرم در هکتار تحت شرایط تنش خشکی، متحمل‌ترین ژنوتیپ‌ها بودند. بر اساس نمره تحمل به تنش (sts) نیز این لاین‌ها متحمل‌ترین ژنوتیپ‌ها بودند. بنابراین، به نظر می‌رسد که استفاده از موتاسیون توانسته باشد تحمل به خشکی را در نتاج افزایش دهد. این لاین‌های موتانت علاوه بر استفاده به عنوان والدین تلاقی‌ها، می‌توانند به عنوان ارقام متحمل به خشکی نیز معرفی شوند.