پاسخ لاین‌های موتانت برنج به تنش شوری در مرحله گیاهچه ای با استفاده از صفات مورفولوژیک و نشانگرهای ریزماهواره

تنش شوری بعد از خشکی، دومین مشکل عمده و عامل محدودکننده تولید برنج است. به منظور بررسی آثار تنش شوری بر برخی از ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک برنج، تعداد 41 لاین موتانت حاصل از پرتوتابی اشعه گاما به چهار رقم برنج (دو رقم محلی ایرانی هاشمی و طارم محلی و دو رقم اصلاح شده خزر و فجر) به همراه ارقام والدینی و دو لاین استاندارد fl478 (متحمل به شوری) و teqqing (حساس به شوری) تحت سه شرایط شوری (شاهد، 6 و 12 دسی زیمنس بر متر) مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با شش تکرار اجرا شد. علاوه بر آن، تنوع بین ژنوتیپ ها با دوازده نشانگر ریز‌ماهواره پیوسته با qtl بزرگ‌اثر تحمل به شوری (saltol) بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس، وجود تفاوت معنی دار و قابل توجه بین ژنوتیپ ها را برای همه صفات مورد مطالعه نشان داد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای داده های مورفولوژیک، ضمن تفکیک ژنوتیپ ها به سه گروه، لاین‌های موتانت m1، m3، m7، m9، m35، m37 و m40را در کنار لاین شاهد متحمل به شوری fl478و رقم های فجر و هاشمی و لاین‌های m47، m48، m49 و m56را در کنار لاین شاهد حساس به شوری teqqing گروه بندی کرد. تجزیه خوشه ای داده های مولکولی نیز ژنوتیپ ها را در سه گروه اصلی قرار داد، به طوری که لاین های موتانت m35، m37 و m40 به همراه لاین شاهد fl478 به‌عنوان ژنوتیپ های متحمل به شوری و لاین های موتانت m36، m47، m48، m49، m54 و m56 به همراه لاین شاهد teqing به‌عنوان ژنوتیپ های حساس به شوری گروه بندی شدند. آزمون منتل میزان تشابه این دو تجزیه خوشه ای را 65 درصد نشان داد که دلیل این مشابهت زیاد، استفاده از نشانگرهای پیوسته با qtl بزرگ اثر تحمل به شوری saltol بود که هر یک از آن ها با چند صفت مطالعه شده در این تحقیق نیز پیوسته بودند. همان طور که ملاحظه می شود، هر سه لاین متحمل به شوری شناسایی شده در تجزیه داده های مولکولی، در تجزیه خوشه ای صفات مورفولوژیک نیز شناسایی و هر چهار لاین حساس به شوری شناسایی شده در تجزیه صفات مورفولوژیک، در تجزیه خوشه ای داده های مولکولی نیز شناسایی شدند. ارزیابی نشانگرهای ریزماهواره نیز نشان داد که نشانگرهای ap3206، rm5، rm3412 و rm140 آگاهی بخش ترین نشانگرها جهت بررسی تنوع ژنتیکی تحمل به شوری در این تحقیق بودند.