اثرات کشندگی و زیرکشندگی اسانس های دو گونه از mentha روی ویژگی های زیستی و تغذیه ای سوسک کشیش، rhyzopertha dominica

سوسک کشیش، rhyzopertha dominica (f.)، از آفات مهم محصولات انباری با گسترش جهانی است که به دانه های غلاتی مانند گندم و برنج خسارت اقتصادی قابل توجهی وارد می کند. در پژوهش حاضر، اثرات کشندگی و زیرکشندگی اسانس های استخراج‌شده از دو گونه از گیاهان جنس mentha شامل .mentha piperita l. و mentha spicata l روی فراسنجه های زیستی و جدول زندگی و شاخص های تغذیه ای سوسک کشیش در دمای 1±28 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5± 60 درصد و دوره نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی بررسی شد. نتایج نشان داد که هر دو اسانس روی حشرات کامل سوسک کشیش سمی بودند که در آن، اسانس m. piperita  با lc50 پایین تر (به ترتیب 16.72 و 12.55 میکرولیتر بر لیتر) سمیت تدخینی بیشتری نسبت به اسانس m. spicata (به ترتیب 41.11 و 35.73 میکرولیتر بر لیتر) بعد از 24 و 48 ساعت داشت. دوره تفریخ تخم و مدت زمان نشوونمای مراحل نابالغ آفت در تیمار با اسانس ها افزایش یافت. زادآوری ماده ها و طول عمر افراد بالغ همراه با فراسنجه های جمعیتی آفت شامل r (نرخ ذاتی افزایش جمعیت)، r0 (نرخ خالص تولید مثل)، grr (نرخ ناخالص تولید مثل) و λ (نرخ متناهی افزایش جمعیت) تحت تاثیر اسانس ها کاهش یافت. شاخص های تغذیه ای آفت تیمار شده با اسانس‌ها شامل شاخص مصرف، نرخ مصرف نسبی و نرخ رشد نسبی، در مقایسه با گروه شاهد به صورت معنی داری کاهش یافت. نتایج نشان داد که اسانس های m. piperita و m. spicata به عنوان عوامل گیاهی در دسترس و دوست دار محیط زیست، توانایی بالایی در مدیریت سوسک کشیش دارند.

lethal and sub-lethal effects of essential oils of two mentha species on the biological and nutritional characteristics of the lesser grain borer, rhyzopertha dominica

the lesser grain borer, rhyzopertha dominica (f.), with a worldwide distribution, is among the important pests of stored products, which causes significant economic damage to cereal grains such as wheat and rice. the lethal and sub-lethal effects of essential oils extracted from two species of the mentha, including mentha piperita l. and mentha spicata l., on biological and life-table parameters and nutritional indices of r. dominica at 28±1°c, 60±5% relative humidity, and 14:10 h (light:darkness) photoperiod were evaluated in the current study. results indicated that both essential oils were toxic to the adults of r. dominica, in which m. piperita essential oil with lower lc50 (16.72 and 12.55 μl/l, respectively) had more fumigant toxicity compared tom. spicata essential oil (41.11 and 35.73 μl/l, respectively) after 24 and 48 h. the egg incubation period and development time of immature stages were increased by essential oils’ treatments. female fecundity and adults longevity along with population parameters of the pest, including r (intrinsic rate of population increase), r0 (net reproductive rate), grr (gross reproductive rate), and λ (finite rate of population increase), exposed to the essential oils were decreased. nutritional indices, including consumption index, relative consumption rate, and relative growth rate, of pest treated with essential oils were also significantly reduced compared to the control group. results revealed that m. piperita and m. spicata essential oils, as available and eco-friendly botanical agents, possess significant potential for the management of r. dominica.