کاربست چند معنایی واژگان قرآنی در ترجمه های فارسی (مطالعه موردی سوره آل عمران در ترجمه های قرن اول تا نهم)

در این موضوع که مترجمان معاصر، آیات سوره آل‌عمران را بر مبنای تعدد معانی کلمات ترجمه کرده‌اند تردیدی نیست؛ اما این مسئله مهم مطرح است که آیا این تفاوت برداشت‌ها از ساختار واحد واژگان، در ترجمه‌ها و تفاسیر قرون اولیه نیز جریان داشته است؟ در این مقاله، مسئله اصل وجود واژگان چندمعنا در قرآن کریم و کاربست چگونگی ترجمه آنها توسط مترجمان به روش توصیفی - تحلیلی و استنتاجی بررسی و مطالب با استفاده از مهم‌ترین و معتبرترین ترجمه‌ها و تفاسیر قرون اولیه، ارائه شده است. یافته های تحقیق نشان می دهند که اکثر الفاظ و اصطلاحات این سوره از نظام چندمعنایی پیروی می‌کنند. باور و اهتمام مترجمان و مفسران متقدم به اصل چندمعنایی در ترجمه واژگان این سوره نیز در آثارشان مشهود است، زبان فارسی کهن نیز به‌ قدری توانمند بوده که توانسته است با برساخته‌های ناب پارسی، به خوبی از عهده ترجمه کلام وحی برآید. نتایج واکاوی ها روشن می کند که بکارگیری اصل چندمعنایی در ترجمه، دستیابی به لایه‌های معناییِ آیات را امکان پذیر و زمینه پاسخ گویی قرآن به نیازهای انسان عصری را فراهم می‌سازد.

the use of multiple meanings of quranic words in persian translations (a case study of surah al-emran in the translations from the first to the ninth century)

there is no doubt that contemporary translators have translated the verses of surah al-imran based on the multiple meanings of the words. but this important issue is raised whether this difference in understandings of the structure of the unit of words also took place in the translations and interpretations of the early centuries. in this article, the issue of the existence of polysemous words in the holy qur’an and the application of how to translate them by translators has been investigated in a descriptive-analytical and inferential way, and the results have been presented using the most important and authentic translations and interpretations of the early centuries. the findings of the research show that most of the words and expressions of this surah follow the system of multiple meanings. the belief of the early translators and commentators in the principle of polysemy in the translation of the words of this surah is also evident in their works. the ancient persian language is also so powerful that it has been able to translate the words of revelation with pure persian constructions. the results of the analyzes make it clear that using the principle of polysemy in translation makes it possible to achieve the layers of meaning of the verses and provides the context for the qur’an to respond to human needs.