تبیین شناخت شناسانه علیّت در حکمت متعالیه

مبانی و امکانات فلسفۀ صدرا به ما اجازه می‌دهد تا برای رسیدن به تبیین شناخت‌شناسانۀ علیت، سه تغییر اساسی انجام دهیم: نخست، در فاعل شناخت و دوم، در متعلق شناخت و تغییر سوم، در خود شناخت. در فاعل شناخت، براساس مبانی فلسفۀ صدرا، نفس با بدن و قوای خود به نحو حیثیت تقییدی شانی، اتحاد و بلکه عینیت وجودی دارد؛ به‌طوری‌که مسئله دوگانگی نفس و بدن رفع می‌شود، نفس با جهان خارج ارتباط مستقیم برقرار کرده و آن را ادراک می‌کند. در متعلق شناخت، هم براساس مبانی فلسفۀ صدرا، حقایق فلسفی مانند ضرورت، علیت، وحدت، فعلیت و ... به‌نحو حیثیت تقییدی اندماجی با وجود خارجی و واقعیت عینی اتحاد و بلکه عینیت وجودی داشته و بدین‌ترتیب دستگاه شناسایی انسان آن را مستقیم ادراک می‌کند. در مورد شناخت براساس مبنای صدرا، علم امری وجودی است، نه ماهوی؛ بدین‌ترتیب می‌تواند ارتباط عالم و معلوم را برقرار و تبیین کند. براساس این‌سه تغییر بنیادین در فلسفۀ صدرا عقل، علیت را در خود ادراک و شهود حسی، به‌نحو مستقیم ادراک و شهود عقلی می‌کند و در مرحلۀ دیگر، مفهوم علیت را انتزاع می‌کند.

Epistemological Explanation of Causality in Transcendent Philosophy

Transcendent Philosophy provided us with three ways for dealing with the epistemologically explanation of causality: the first way in the subject of knowledge, the second in the object of knowledge, and the third in the knowledge itself. In the subject, according to Sadra’s philosophy, soul is united with body and its faculties in the manner of ‘status restricting regard,’ but even has an existential unity with it, So that the problem of soulbody duality resolves, and soul connects directly with the world and perceives it. In the object, according to Sadra’s philosophy again, philosophical truths like necessity, causality, unity, actuality, etc. are united with external existence and objective reality in the manner of ‘condensation restricting regard,’ but even they have existential unity, so that the human knowing apparatus directly perceives it. And in the knowledge itself, according to Sadra, the cognition is existential, not quidditative, so that it could connect the knower and known and explain them. According to this substantive change in Sadra’s philosophy, reason directly perceives and intuits rationally the causality in the sensual perception and intuition itself, and in another stage abstracts it.