بررسی و نقد دیدگاه‌ها دربارۀ گرایش و منش عرفانی شیخ‌الرئیس

از گذشته تاحال، دیدگاه‌های گوناگونی دربارۀ‌ بعد عرفانی ابن‌سینا وجود داشته است. برخی او را فقط فیلسوف مشایی می‌دانند؛بدون هیچ گرایش عرفانی در اندیشه و منش. برخی پا را فراتر می‌گذارند و او را فردی لذت‌گرا و درپِی مقام می‌دانند که بویی از عرفان نبرده است؛ اما برخی مانند عین‌القضات همدانی معتقدند او مقام عرفانی والایی دارد. در این مقاله با بررسی شواهد و نقد دیدگاه‌های رقیب، از دیدگاه میانه‌ای جانب‌داری می‌کنیم:اگرچه ابن‌سینا به‌معنای مصطلح، عارف و صوفی نبوده، در اندیشه و منش،گرایش‌های عمیق عرفانی داشته است. او وحدت وجود را نفی می‌کرده؛ اما ذات فلسفه و عرفان را ناسازگارنمی‌دانسته، اهل مناجات و راز و نیاز بوده، قوۀ حدس قوی داشته، آثار عرفانی ارزشمندی پدید آورده، امکان کشف و کرامات عارفان را با مبانی فلسفی خویش به‌خوبی تبیین کرده و گام‌های موثری در آشتی دادن فلسفه و عرفان برداشته است.

Study and Criticism of Viewpoints about Mystical Tendency and Character of Avicenna

From past until now, different viewpoints have been existed about mystical aspect of Avicenna. Some of scholars know him just as a Peripatetic philosopher without any tendency to mysticism in thought and character. Other scholars exaggerate the issue and believe that he was a hedonist and ambitious man who didn’t have any tendency to mysticism. But some scholars like #039;Ain alQozat Hamedani believe that the Avicenna was in a very highranking position in mysticism. In this article, after studying the documents and criticism of opponent viewpoints, the moderate approach will be taken – although Avicenna was not a mystic and Sufi in the literally meaning, he have had a deep tendency to mysticism in character and thought. Avicenna rejected the Pantheism (wahdat alwujud) but he believed that the nature of philosophy and mysticism are not in contradiction; he had the practice of piety; had a great sense of guess; created valuable mystical works; he truly described the possibility of revelation for mystics by his philosophy; and he took influential steps toward reconciling philosophy and mysticism.