معنا، چیستی و هستی شناسی عقل از نظر ملاصدرا و دکارت

ملاصدرا برای عقل معانی بسیاری برشمرده است کهبرخی ناظر به عقل نظری و برخی ناظر به عقل عملی‌اند. ملاصدرا معتقد است عقل در  وجود انسان، حقیقت پیوسته‌ای دارد و انسان با حرکت جوهری خویش و در پرتوی عنایت عقل فعال، آن را به فعلیت می‌رساند؛ تاجایی‌که انسان می‌تواند به موجودی مجرد از ماده تبدیل شود. دکارت معتقد است عقل ممیز انسان از سایر موجودات، قوۀ درست حکم کردن و تمییز نادرست از درست، و در همۀ انسان‌ها یکسان است. معنای عقل دکارتی را باید در کارکرد عقل در فلسفۀ او جست؛ کارکردی که از دل ریاضیات بیرون می‌آید. عقل و روش در فلسفۀ دکارت فقط تمایز مفهومی دارند. عقل دکارتی هم‌مرتبۀ عقل بالملکه در فلسفۀ ملاصدراست. البته ملاصدرا به آن بسنده نکرده، بلکه آن را توسعه داده و برای آن مراتبی درنظر گرفته است. هردو اندیشمند، تعقل را در پرتوی نور عقلی و شهود معنا می‌کنند. ملاصدرا عقیده دارد عقل انسان می‌تواند به مرتبه‌ای وجودی برسد که عقول را مشاهده  و صور عقلی را ادراک کند. دکارت معتقد است نور عقلی، همان عقل فطری ذهن است که اشیا را واضح و متمایز ادراک می‌کند.

Mulla Sadra and Descartes on the Meaning, the Quiddity and the Ontology of Intellect

Mulla Sadra mentioned some meanings for intellect which some of them refer to practical wisdom and others to theoretical. Mulla Sadra believes that intellect is continuous reality in man who is capable of becoming incorporeal essence by Substantial Motion under the shadow of Active Intellect. Descartes believes that reason distinguishing right from wrong makes a distinction between man and other creatures and has the potentiality of right judgment. In his opinion, this is a similar faculty in all human beings. The meaning of reason in Descartes should be found by its function in philosophy that derives from Mathematics. Reason and method are different just conceptually. Reason in Descartes is the same level of Habitual Intellect (Aql bi alMalaka) in Mulla Sadra's Philosophy but it is not enough for Mulla Sadra so he expands it and considers some levels for it. Both philosophers meant reasoning under the shadow of intellect and intuition. Mulla Sadra believes that human's intellect can reach to ontological end to see Separated Intellects and to receive intellectual Forms but Descartes believes that the light of reasoning is the same innate reason that understands things clearly and distinctly.