تحلیل متناقض‌نمایِ «ثبوت عقول مجرده در صقع ربوبی در عین اثبات ماهیت برای عقول» از منظر صدرالمتالهین

طبق قاعده ترکّب هر ممکنی از وجود و ماهیت، ماهیت به معنای منطقی خود یا همان «حدّ الشی »، برای تمامی ماسوی الله ـ که ممکن هستند ـ ثابت است. همچنین برهان‌های اثبات توحید واجب‌الوجود نیز غیر از واجب‌الوجود واحد را به امکان ذاتی متّصف می‌کنند. از سوی دیگر و بنا بر تصریحات صدرالمتالهین، عقول مجرّده در صقع ربوبی جای دارند که مقام امر و خلوّ از امکانات ماهوی است. مساله اصلی این پژوهش، تبیین دقیق این تناقض ظاهری است که بر اساس شیوه تحلیلی‌ـ‌توصیفی و در ضمن اشاره به کلماتی از صدرا در اثبات و نفی ماهیت از مفارقات نوریه صورت می‌پذیرد. در انتها و با استفاده از عباراتی از این حکیم در مواضعی دیگر، رهیافتی برای جمع بین اثبات و نفی ماهیت از عقول بیان می‌شود که پیشنهاد معنایی متفاوت از ماهیت منطقی است که اعمّ از آن نیز می‌باشد. معنای مذکور، «مطلق تعیّن وجودی» است که با استفاده از آن، مواضع اثبات و نفی ماهیت از عقول، توجیه و تبیین می‌شود.