اصالت نور و تحقق تبعی ظلمت در اندیشه سهروردی

شیخ اشراق در برخی آثار خود ـ علاوه بر نور ـ بر تحقق ظلمت در عالم خارج نیز تصریح کرده است. در نوشتار پیش رو، ضمن اشاره به تلقّی سهروردی از نور و ظلمت، مقوله‌‌بندی اشراقی موجودات، تصریحات شیخ اشراق بر تحقّق تبعی ظلمت، پیشینه تفکّر وی و توجّه به معانی مختلف مفاهیم «اصیل» و «اعتباری»؛ نسبت بین نور و ظلمت در اندیشه شیخ اشراق و فرایند تطبیق این دو بر مفاهیم وجود و ماهیت، تحلیل و بررسی شده است. بنابراین مشخّص می‌‌شود که معنای نور نزد سهروردی، از معنای وجود نزد ملّاصدرا، اخصّ است؛ و به همین دلیل، گاه از سوی صدرا و برخی شارحان وی، نسبت تناقض‌‌گویی به سهروردی داده می‌‌شود. امّا لحاظ معانی وجود و ماهیت در اصطلاحات شیخ احسایی و تطبیق آن بر نور و ظلمت سهروردی، تفسیر نوینی از «اصالت وجود» پیش روی ما قرار می‌‌دهد که در پرتو این نگرش، نظام فلسفی سهروردی، قدری منسجم‌‌تر و پویاتر به نظر می‌‌رسد. در این تفسیر، نور یا وجود، «موجود بالذّات» نامیده می‌‌شود و ظلمت یا ماهیت، «موجود بالتّبع» ـ و نه بالعرض ـ به شمار می‌‌رود.