حکمت صدرایی و خوانش عقلانی وحی با تاکید بر آراء آیت‌الله جوادی آملی

در ادیان ابراهیمی وحی، مسئله محوری است. اما چیستی و حقیقت آن همواره محل تشتت آراء بوده است. بسیاری تلاش کرده اند از آن خوانش عقلانی ارائه کنند. ملاصدرا نیز در صدد تبیین عقلی ماهیت وحی و گشودن چشم انداز عقلانی برای فهم این رویداد است. پرسش فیلسوف از حقیقت وحی تلاشی است برای فهم پذیر ساختن آن و قرار دادن خاستگاه دین در افق عقل انسانی، وحی از نظر وی فرایندی کاملا عقلانی تلقی شده و خرد، یگانه بنیاد واقعی و حقیقی آن اعلام می شود. ملاصدرا با توجه به نظام فکری خود وحی را نیز دارای مراتب مختلف عقلی، مثالی، زبانی و بصری میداند. او باور دارد نبی برای دریافت وحی از امتیازات خاصی مانند قوه حدس، تخیل و متصرفه قوی بهره مند است. نبی با دریافت حقایق عقلی در مرتبه مثال منفصل وجود مثالی آن حقایق را نیز ادراک می کند و در مرتبه حس وجود ظاهری وحی را در قالب اصوات و حروف استماع می کند و حتی فرشته وحی را نیز به صورت چهره انسانی مشاهده می کند. مطابق نگاه وی همه این دریافتها انشاء نفس خود نبی است و حالت حلولی ندارد، بلکه صدوری است. آیت الله جوادی به مثابه شارح حکمت صدرایی سعی دارد به بسیاری از پرسشهای که در دوران جدید در رابطه با وحی مطرح شده است، پاسخ دهد. پس، طرح آراء ایشان میتواند چونان پاسخ نگاه صدرایی به مسائل جدید فهم شود. هر چند به نظر میرسد در پاره ی از موارد آراء اختصاصی خود را دارد؛ زیرا استاد جوادی وحی ایگانه صراط حقیقی میداند و عقل، نقل و حتی کشف و شهود را نیز ذیل آن تعریف می کند؛ پس عقل به هیچ وجه هم رتبه وحی نیست و انسان غیر معصوم نیز به حریم وحی راه ندارد. البته ایشان در چارچوب دین برای عقل جایگاه مهمی قائل است و آن را اعم از عقل تجربی، عقل ناب و عقل عرفی به عنوان حجت شرعی معتبر می شمارد. در این مقاله تلاش شد با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی ابتدا تلقی ملاصدرا از وحی تبیین شود و در ادامه آراء آیت الله جوادی ناظر به مسائل مستحدثه در این باب مورد بررسی قرار گیرد.

sadrian philosophy and a rational interpretation of revelation: with emphasis on the views of ayatollah jawadi amoli

mullasadraendeavorstoprovidearationalexplanationofthenatureofrevelationandtoopenarationalperspectiveforunderstandingthisphenomenon.thephilosopher’sinquiryintotheessenceofrevelationisanattempttorenderitcomprehensibleandtosituatetheoriginofreligionwithinthehorizonofhumanreason.revelationisperceivedasanentirelyrationalprocess,andreasonisdeclaredtobeitssolerealandgenuinefoundation.inlightofhisintellectualframework,mullasadraregardsrevelationascomprisingvariouslevels:intellectual,imaginal,linguistic,andsensory.hebelievesthattheprophetisendowedwithspecificfaculties,suchasstrongintuition,imagination,andthefacultyofpracticalintellect,whichenablehimtoreceiverevelation.thus,theprophet,uponreceivingintellectualtruths,perceivestheirimaginalexistenceintheseparateimaginalrealmand,atthesensorylevel,hearstheexternalmanifestationofrevelationintheformofsoundsandletters.theprophetevenobservestheangelofrevelationintheformofahumanvisage.accordingtomullasadra’sperspective,alltheseperceptionsareproducedbytheprophet’sownsoulandarenottheresultofincarnationbutratherofemanation.ayatollahjawadiamoli,asaninterpreterofsadrianphilosophy,seekstoaddressmanyofthequestionsandissuesconcerningrevelationthathaveariseninthemodernera.