تبیین ساختار جنود عقل و جهل بر پایه سه مولفه‌ فکر، حال و عمل؛ با تاکید بر شرح اصول کافی ملاصدرا

حضرت امام جعفر صادق(ع) در حدیث شریف عقل و جهل، لازمه‌ی هدایت بشری را شناخت لشکریان عقل و جهل معرفی می‌کنند. صدرالمتالهین شیرازی در کتاب شرح اصول کافی خود به شرح این حدیث اهتمام ویژه نموده است. این نوشتار با روش تحلیلی در پی آن است تا با واکاوی شرح ملاصدرا، دسته‌بندی نوینی را از لشکریان عقل و جهل حول سه محور فکر، حال و عمل، که اضلاع اصلی فعل ارادی انسان هستند ارائه دهد و روابط و نسب میان این سه مولفه را در منظومه اخلاق جعفری کشف کند. در بررسی لشکریان هفتاد و پنجگانه عقل و جهل، از منظر مولفه های یاد شده و مبادی و نتایج آنها می‌توان فضایل و رذایل اخلاقی را در شش حیطه : مبادی و اصول، افکار، افکار و احوال، افکار و اعمال، افکار و احوال و اعمال و همچنین حیطه ثمرات و آثار این قوا، دسته بندی نمود. با این تبیین به این نتیجه نایل می‌شویم که برای نیل به هدایت حقیقی انسان باید الگویی از خصوصیات اخلاقی تنظیم گردد که به تمامی ابعاد وجودی بشر نظاره داشته و با لحاظ روابط متقابل اضلاع سه‌گانه وجود او، بتواند گام‌های سلوک اخلاقی انسان را ترسیم نماید تا به زمامداری قوه عقل، در شخصیت انسان فضایل انسانی و اخلاقی مجال ظهور و بروز بیابند و به میزان فعلیّت کمالات الهی، سعادت دنیوی و اخروی حاصل ‌شود.

explaining the structure of intellect and ignorance based on three components of thought and present and action with emphasis on the description of mulla sadra’s sufficient principles.

imam ja’far sadegh (as) in the noble hadith of intellect and ignorance, introduces the necessity of human guidance to know the armies of intellect and ignorance. sadr al-muta’allehin shirazi has paid special attention to the explanation of this hadith in his book sharh sufficient principles.examining the seventy-five armies of reason and ignorance, from the perspective of the mentioned components and their principles and results, moral virtues and vices can be divided into six areas: principles and principles, thoughts, thoughts and circumstances, thoughts and actions, thoughts and circumstances and actions. he also categorized the fruits and works of these forces. with this explanation, we reach the conclusion that in order to achieve true human guidance, a model of moral characteristics must be set that looks at all aspects of human existence and in terms of the interrelationships of the three sides of human existence, can draw the steps of human moral behavior to the rule of the intellect, the human virtues and moral virtues have the opportunity to appear and manifest, and to the extent of the activity of divine perfections, worldly and otherworldly happiness is achieved.