بررسی تطبیقی تحلیلی نظریه تجسم اعمال باتکیه‌بر دیدگاه سید حیدر آملی و ملا هادی سبزواری

مسئله تجسم اعمال یکی از مباحث مهم پیرامون معاد است که در آموزه‌های دینی مورد اشاره و تاکید قرار گرفته است و اندیشمندان بسیاری اعم از متکلمان، فیلسوفان و عرفا درباره آن سخن رانده‌اند. در این میان، عرفان و حکمت صدرایی به وجود رابطه عینی و تکوینی، میان اعمال انسان با ثواب و عقاب باور دارند. پژوهش حاضر با مبنا قراردادن دیدگاه سید حیدر آملی به‌عنوان نماینده عرفان و حکیم سبزواری به‌عنوان نماینده حکمت متعالیه، به شیوه توصیفی - تحلیلی، درصدد کشف شباهت‏ها، تفاوت‏ها و میزان تاثیرپذیری حکمت متعالیه از عرفان است. در پایان این نتیجه به‌دست‌آمده است که چیستی و چگونگی تجسم اعمال، از منظر هر دو اندیشمند بیانگر یک حقیقت است و دیدگاه حکمت متعالیه، قسیم دیدگاه عرفانی نیست. آنچه مسلم است، عرفان در تقریر این قاعده بر عینیّت و حضور اعمال انسان در مراتب وجودی، به‌صورت بالفعل اشاره دارد و حکمت صدرایی با تقریری برهانی و نوآوری‌های عقلانی، بر علیّت و ظهور ملکات نفس در مراتب مختلف وجودی تاکید می‏کند.

a comparative analytical study of the theory of visualization of actions based on the views of seyed haidar amoli and mullah hadi sabzevari

the issue of the incarnation of deeds is one of the most important issues regarding the resurrection, which has been mentioned and emphasized in religious teachings and has been discussed by many thinkers, including theologians, philosophers and mystics. meanwhile, sadra’s mysticism and wisdom believe in the existence of an objective and formative relationship between human actions and reward and punishment. the present study, based on the views of seyyed haidar amoli as a representative of mysticism and hakim sabzevari as a representative of transcendent wisdom, in a descriptive-analytical manner, seeks to discover the similarities, differences and the extent of transcendent wisdom from mysticism. in the end, it has been concluded that what and how actions are embodied from the point of view of both thinkers expresses a truth, and the view of transcendent wisdom is not a part of the mystical view. what is certain is that in interpreting this rule, mysticism refers to the objectivity and presence of human actions in the existential levels, and sadra’s wisdom emphasizes the causality and emergence of the properties of the soul in different existential levels through argumentative interpretation and rational innovations.