تحلیل قضایای منفصله منطق خواجه نصیرالدین ‌طوسی

بی‌تردید فهم دقیق شرطیات منفصلۀ منطق‌ قدیم، تاثیر بسزایی در تحلیل درست گزاره‌های فلسفۀ اسلامی و استنتاج‌های منطق سینوی دارد. این مقاله با واکاوی اجمالی اقسام منفصلات از منظر برخی منطق‌دانان قرن هفتم، می‌کوشد نظام فکری حاکم بر قضایای منفصله را استخراج و تبیین کند. این تحقیق با نشان دادن ناکارآمدی تفسیر شرایط صدق و کذب قضایای منفصلۀ «منطق کاتبی»، به این نکته می‌رسد که راهبرد «عقل حادی‌عشر» راهبردی دقیق، منسجم و تام است. ازاین‌رو، دربارۀ شرایط قضایای سازندۀ منفصلات، تفسیری نو از متن خواجه نصیرالدین طوسی بیان خواهد شد؛ تفسیری که نه‌تنها با بسیاری از استنتاج‌های خواجه سازگار است، بلکه قابلیت نمادین‌سازی منفصلات را در حوزۀ منطق جدید نیز فراهم می‌آورد. در ادامه، به بررسی پیامدهای یکسان‌انگاری منفصلات جزئی مانعه‌الجمع و مانعه‌الخلو، برآمده از تعریف منفصلۀ جزئی منطق‌دانان مسلمان اشاره می‌کنیم. تفسیر «سالبۀ منفصله به سلب انفصال» از دیگر یافته‌های این مقاله است و از آن رو مهم می‌نماید که لطف‌الله نبوی در تصحیح فرمول رشر، تصویر سالبۀ منفصله را انفصال سلب معرفی می‌کند