طرحی از نظام خداشناسی آیین هندو در ویشنوپورانه

ویشنوپورانه، یکی از هجده پورانه اصلی و از جمله متون اصلی فرقه ویشنوّه آیین هندو است. در این متن، با تلفیق اسطوره‌های کهن هندویی و دستاورد مکاتب مهم فلسفی هند، همچون ودانته و سَنکهیه، ساختار منسجمی از خداباوری هندویی به تصویر کشیده شده و خدایان متکثر ادوار مختلف در الهیاتی وحدت وجودی هضم شده‌اند. ازاین‌رو، متن مناسبی برای آشنایی با صورت تکامل یافته باور به خدا در آیین هندو می‌باشد. این نوشتار، با رویکرد اسنادی ـ تحلیلی، دیدگاه این متن در مورد مهم‌ترین مسایل خداشناسی را استخراج و با ارایه تبیین منطقی از ربط و نسبت، سعی نموده تا خدایان متکثر و موجودات الوهی در نظام منسجمی جای داده شوند. بر اساس مهم‌ترین یافته این تحقیق، نظام خداشناسی ویشنوپورانه، ساختاری متشکل از ذات بسیط و غیرشخصی خدای متعال و مراتب تشخص‌یافته آن ذات است. ذات غیرشخصی خداوند، با تشخص در صورت‌های گوناگون، مراتب مختلفی از موجودات اعم از خدایان سه‌گانه و اصلی، خدایان فرعی، موجودات الوهی و پدیده‌های طبیعی را پدیدار می‌سازد؛ پدیده‌هایی که جملگی حصه‌ای از انرژی ویشنو هستند و نباید آنها را وجود حقیقی و مستقلی تلقی کرد.