بررسی تطبیقی مظهریت و امامت از نظر اهل‌حق (آیین یارسان) و امامیه

«اهل‌حق» مجموعۀ عقاید و باورهای آیینی را «سر ّمگو» و «سرّ کَس نزان»، ‌یعنی اسرار ناگفتنی و سرّ نهان می‌داند.‌ بر این پایه، یارسانیان در طول تاریخ درخصوص بیان اسرار آیینی، رازداری و رازورزی پیشه کرده‌‌اند.‌ امامت و ولایت، ازجمله مصادیق «سرّ مگو»ست که در اندیشۀ اهل‌حق به دورۀ مظهریت ذات و صفات تحریف شده است. در این نگرش، پایه و اساس پیدایش آیین اهل‌حق با مظهریت انسان شکل گرفته است. دوره‌های ظهور مظهریت در هر صد یا سیصد سال تکرار می‌شود و به این طریق، تحولاتی در نگرش این آیین رخ می‌دهد. این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی و تطبیقی و در مواردی انتقادی، با رمزگشایی از متون اهل‌حق به تبیین مفاهیم و مصادیق «سرّ مگو» پرداخته است. ازآنجاکه متون اهل‌حق به گویش‌های مختلف زبان کردی و در قالب نظم و با بیانی خاص توسط پیران و پیشوایان سروده شده است، لذا سرایندگان متون یادشده با ایما و اشاره به مفهوم و مصادیق «سرّ مگو» اشاره کرده‌اند و پژوهشگران به‌دلیل شرایط خاص و پیچیدگی رموز منابع اهل‌حق، از شناخت ماهیت این اسرار ناکام مانده‌‌اند. بنابراین این موضوع تاکنون مورد بررسی علمی پژوهشی قرار نگرفته است و موضوع این مقاله مسبوق به سابقه نیست. این نوشتار با تکیه بر متون اولیه و اصلی اهل‌حق نشان داده است که «سرّ مگو» ناظر به خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و مظهریت انسان و امامت است. علت گرایش بعضی از گروه‌‌های اهل‌حق به‌سمت اندیشۀ امامیه، وجود شرایط پیرامونی و دورن‌آیینی در دوره‌های ظهور (مظهریت) ذات و صفات بوده است.

a comparative study of manifestation and imamate from the point of view of ahl al-haq (yarsan tradition) and imamiyyah

ahl al-haq considers the set of religious beliefs to be sere-mago and sere-kas-nzan, that is, unspeakable and hidden secrets. on this basis, throughout the history, yarasanians have practiced secrecy and mystery regarding the expression of ritual secrets. imamate and governorship are among the examples of unspeakable secrets which have been distorted in the thought of ahl al-haq to the period of manifestation of essence and attributes. in this attitude, the foundation of the ahl al-haq tradition has been formed with the manifestation of man. the periods of appearance of manifestation are repeated every hundred or three hundred years and, in this way, changes occur in the attitude of this ritual. using the descriptive-analytical and comparative method and in critical cases, by deciphering the texts of ahl al-haq, this article explains the concepts and examples of sere magu. since the texts of ahl al-haq are written in different dialects of kurdish language and in the form of order and with a special expression by the elders and leaders, therefore the composers of the mentioned texts have referred to the concept and examples of sere magu with gestures and references, and the researchers due to the special conditions and complexity of the verses ahl al-haq sources have failed to recognize the nature of these secrets. therefore, this issue has not been studied scientifically and the subject of this article is not unprecedented. based on the primary texts of ahl al-haq, this article has shown that sere magu refers to theology, cosmology, anthropology and the manifestation of man and imamate. the reason for the tendency of some ahl al-haq groups towards the imamiyyah thought was the existence of surrounding and contemporary conditions during the periods of emergence (manifestation) of essence and attributes.