جایگاه آدم در اسلام و یهود براساس «فصوص الحکم» و «زوهر»

آدم اولین انسان در ادیان ابراهیمی، و در دین اسلام صاحب جایگاهی بلند است. قرآن کریم او را خلیفه خداوند، مسجود فرشتگان و صاحب مقام تعلیم اسما خوانده است. با وجود آنکه تحت وسوسه ابلیس، از شجره ممنوعه چشید و به زمین هبوط کرد، ارزش وجودی او نکاست و به‌واسطه توبه برگزیده شد. در سفر پیدایشِ کتاب مقدس، داستان آدم به‌عنوان نخستین انسان آمده که در مواردی با قرآن کریم متفاوت است. مکاتب عرفانی با تاویل متون مقدس، معانی باطنی آن را آشکار می‌کنند. در عرفان یهود، کتاب «زوهر» باب‌های مربوط به آدم در سفر پیدایش را به شیوه‌ای درونی تفسیر می‌کند. در عرفان اسلامی نیز «فصوص‌ الحکم» ابن‌عربی تاویلگر باطنی و رمزی داستان‌های انبیاست. مقاله حاضر با بررسی «تطبیقی» و بیان تفاوت‌ها و شباهت‌های رویکرد عرفانی این دو کتاب، به مقایسه جایگاه آدم در این دو سنت دینی می‌پردازد. در هر دو سنت فکری، آدم نمونه ازلی انسان کامل، مظهر تام و تمام اسما و صفات حق و مهر ختم خلقت است. او محل تلاقی عوالم متعدد وجود است و تنها فارق انسان کامل از حق این است که ممکن است، و خداوند واجب و بی‌نیاز.