سرودهای گاهانی زردشت؛ گردآیه‌ای هفده ‌گانه یا شانزده‌ گانه؟

پنج‌ گاهان اوستا دارای هفده سرود نیایشی بلند در میان 72 هات یسن‌ها، همسانی‌های درون‌مایه‌ای و زبانی زیادی با یکدیگر دارند. چکامه‌ سرای هفده‌ نغمه گاهانی نزد بیشینه اوستا پژوهان و بنا بر گواهان تاریخی و متنی، شخص زرتشت است و در نگرگاه برخی دیگر، انجمنی از روحانیان کهن زرتشتی. در میان جویندگانی که سرایش گاهان به زرتشت را پذیرفته‌اند، پیوند واپسین سرود (یسن 53) به گواهی ناهمسانی با دیگر درون‌مایه‌های گاهانی، در بوته تردید قرار گرفته و در نتیجه، شمار یسن‎های گاهانی را به شانزده سرود کاهیده است. اهمیت این گمانه خطیر آنجا نمایان می‌گردد که هم سبب جدایی یک سرود از همین شمار اندک سرودهای گاهانی گشته و بی‌درنگ در برایندهای پژوهش‌های گاهانی کنونی دگرگونی پدید می‌آورد، و هم برخی پژوهشگران جدید اروپایی را واداشته است تا ادعای اجماع در جدایی این سرود کنند. این ادعا حکایت از موج جدیدی از پژوهشگران اوستایی و آهنگ ایشان بر شانزده‌گانه دانستن نغمه‌های اوستایی دارد. این نوشته بر آن است تا به پشتوانه داده‌های کتابخانه‌ای، شش برگردان گونه‌گون از یسن 53 را سنجیده و سپس با رویکردی تحلیلی انتقادی، هم درستی اجماع ادعاشده را بررسی کند و هم عیار پیوند درون‌مایه‌ای یسن 53 را با دیگر یسن‌های گاهانی به‌دست آورد. برایندهای این پژوهش نشان می‌دهد هنوز دلایل کافی از لحاظ ساختاری و زبانی برای جدایی یسن 53 از مجموعه هفده‌گانه گاهان ارائه نشده و درون‌مایه متفاوت این یسن نیز همسانی‌هایی با دیگر بخش‌های اصیل گاهانی دارد.