بازنمود مراکز آموزشی ادیان توحیدی در ایران عصر ساسانی مطالعه‌ موردی: ترسایان

این مقالۀ بینارشته‌ای (تاریخی ادیانی)، در پی معرفی مراکز آموزشی ترسایان ایران عصر ساسانی است تا بر پایه‌ یافته‌های تاریخی، به واکاوی درباره‌ اموری همچون انواع، پراکندگی جغرافیایی، نام و نشان معلمان و متعلمان، مواد آموزشی و دستاوردهای علمی، اقتصاد، و آموزش و پرورش در آنها بپردازد. در این پژوهش بنیادی تاریخی، که به‌روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، برای کندوکاو درباره‌ موضوع، به گردآوری و سامان‌دهی اطلاعات تاریخی لازم پرداخته و پس از بررسی یافته‌ها معلوم شد: 1. گزارش‌های تاریخی درباره‌ مراکز آموزشی ترسایان، بسیار بیش از گزارش درباره‌ نهادهای آموزشی زرتشتیان است؛ 2. مراکز آموزشی ترسایان سه‌گونه بوده است؛ 3. پراکندگی جغرافیایی این مراکز نامتوازن بوده است؛ 4. از نام و نشان شماری از این مراکز و مدرسان و شاگران آنها در تاریخ هیچ یاد نشده است؛ 5. محور اصلی برنامه‌ درسی آنها کتاب مقدس بوده؛ اما علوم یونانی چون فلسفه و منطق و ریاضیات و پزشکی و... هم در آنها تدریس می‌شده است؛ 6. اقتصاد این مراکز بر کمک‌های مردمی و موقوفات و مساعدت‌های اسقف‌ها متمرکز بوده است؛ 7. همه‌ این مراکز را اسقف‌ها برپا داشته‌اند و ریاست آنها نیز با همین افراد بوده است؛ 8. شماری از این مراکز در دیرها ساخته می‌شدند؛ 9. این مراکز در اقتصاد و مدیریت و اخلاق و آداب آموزشی، تحت حاکمیت و پوشش حمایتی کلیسا بوده‌اند.