بررسی اوضاع مذهبی و باورهای اعتقادی پادشاهان عصر میانی ساسانی (پیروز اول، قباد اول و خسرو اول) بر اساس نوشته‌های پروکوپیوس مورّخ رومی

پروکوپیوس وقایع‌نگار رومی، مشاورِ قضایی بلیزاریوس افسر و فرمانده مقطعی ارتش روم در زمان امپراتوری ژوستینین بود. وی تاریخ فرهنگی و اجتماعی زمان پادشاهانی همچون پیروز اول، قباد اول و همچنین خسرو اول را آن‌گونه که بوده، به رشته تحریر درآورده است. از خلال نوشته‌های پروکوپیوس اوضاع مذهبی و همچنین اعتقادی پادشاهان مذکور نیز قابل برداشت است. برخی از منابع درجه یک به زبان پهلوی و همچنین نوشته‌های سده‌های اولیه اسلامی در زمینه تاریخ ساسانی، بخش زیادی از گفته‌های پروکوپیوس را تایید می‌کند. هدف از انجام این پژوهش بررسی وضعیت مذهبی و نحوه نگرش پادشاهان ساسانی به مذهب زرتشت در واپسین دوره شاهنشاهی ساسانی است. براین اساس، مهم‌ترین پرسش پژوهش حاضر تاثیر نگاه پادشاهان ساسانی به مذهب زرتشت و تاثیر این نگرش بر سیاست‌های داخلی و خارجی آنها به شمار می‌رود. نگارنده در پژوهش پیش‌رو کوشیده است تا به کمک «تحلیل محتوا» به بررسی موضوع پژوهش بپردازد. نتیجه آنکه براساس نوشته‌های پروکوپیوس، راست‌دینی پادشاهان مذهبی بیشتر تابع شرایط و اوضاع سیاسی داخلی و خارجی وقت بوده که مهم‌ترین مولّفه در این زمینه، جنگ‌های میان ساسانیان و روم شرقی بوده است. گاهی عدول از قوانین مذهبی زرتشتی توسط پادشاهان ساسانی، به علل ذکر شده در بالا و همچنین ویژگی‌های شخصیتی و روانی پادشاه بوده است. بنابراین، پادشاه هرجا لازم بود، قوانین مذهبی را به نفع خود تعدیل می‌نمود.