بررسی بخشی از گزارش هرودوت در خصوص آداب و رسوم ایرانیان با آیین زرتشتی‌گری

هرودوت هالیکارناس، تاریخ‌نگار یونانی، به خاطر اثر معروف خود تاریخ هرودوت توسط محققان و پژوهشگران بسیاری مورد تمجید یا انتقاد واقع شده است. گروهی او را متهم به افسانه‌سرایی و تحریف واقعیت‌های تاریخی نموده، و گروه دیگر گزارش‌های او را تمجید کرده، مبنای تحقیقات خود قرار داده‌اند. گزارش‌های هرودوت از آداب و رسوم ایرانیان، با توجه به تاریخ حیات او (425-484 پ.م.) مقارن با دو پادشاه هخامنشی (خشایار شاه و اردشیر یکم) مویّد فراگیر شدن زرتشتی‌گری در ایران باستان است. شیوه‌ای که هرودوت برای تاریخ‌نگاری خود استفاده کرده، شیوه‌ای روایی است و احتمال دارد که آنچه وی نگاشته، توسط راوی به غلط به او انتقال داده شده باشد، بدین‌روی، لازم است تا گزارش‌های او از جنبه‌های گوناگون بررسی شود. بنابراین، مقایسه گزارش‌های هرودوت در این فاصله زمانی، در خصوص آداب و رسوم ایرانیان، از جمله وجود ایزدان گوناگون، «یزش» و نثار قربانی برای ایزدان بر بلندای کوه‌ها، یزش عناصر طبیعت، به دخمه سپردن مردگان، حضور مغ‌ها در هنگام اجرای مراسم قربانی، ناپسند بودن دروغ، پاک نگاه داشتن رودخانه‌ها با آنچه در اوستا، کتاب مقدّس زرتشتیان و دیگر کتب مذهبی زرتشتی آمده است، می‌تواند راه‌گشا باشد.