شیوه‌های مواجهه با «دشمن» در قرآن کریم و کتاب مقدس عبری

ادیان ابراهیمی راه‌کارهای رفتاری مناسبی در برخورد با دشمن ارائه می‌دهد که مطابق با رسالت آنان، از اصول اخلاقی مشخصی برخوردار است. این پژوهش، به بررسی و مقایسه اشتراکات و افتراقات قرآن کریم و تنخ در برخورد با دشمنان، برای دستیابی به رفتار مسالمت‌آمیز بین پیروان این دو دین می‌پردازد. منظور از «دشمن»، دشمنان عقیدتی جامعه دینی مسلمانان و یهودیان است که براساس آیات قرآن کریم، به گروه‌های «مشرک»، «کافر»، «منافق» و «اهلِ‌کتاب معاند» و در تنخ، به گروه‌های «ملحد» و «بنی‌اسرائیل خاطی» تقسیم شده‌اند. در قرآن کریم، برخورد مسلمانان با دشمن، همراه با تعقل و یاری خداوند است. در تنخ، خداوند با دشمنان برخورد می‌کند و در این زمینه تعقل انسان‌ها نقش چندانی ندارد. قرآن کریم در رفتار با دشمن، سیر مشخصی از رفتار ملایم تا قاطع را ترسیم می‌کند. در کتب موخرِ کتاب مقدس عبری، می‌توان شاهد رفتارهای اخلاق‌محور با دشمن بود، اما تناقضات موجود در تنخ، مخاطب را در دریافت الگوی صحیح رفتاری در برخورد با دشمن دچار تردید می‌کند. در تنخ، برخورد با دشمن به دلیل نگاه غالب قومی آن، از سنخ طرد مطلق غیر خود و حالت تدافعی است؛ اما قرآن کریم، فارغ از اختلافات قومی، رفتاری مبتنی بر اخلاق ارائه می‌دهد که شمول‌گرا و مفید برای همه نژادهاست.