تحلیل معناشناختی و گونه‌شناختی مصلحت در المیزان

بر اساس دیدگاه علّامه طباطبایی مصحلت عبارت است از «بودن شی بر مقتضای طبیعت اصلی خودش، به گونه‌ای که خیر و فایده شایسته و درخور، بر آن مترتب شود؛ بدون اینکه فاسد و از آثار خوب، محروم شود.». این معنای مصلحت، قابل تحلیل به پنج مولفه است: 1. «مصلحت»، امر وجودی مستمر است؛ 2. «مصلحت»، مقتضای طبیعت اصلی اشیاست؛ 3. شرط اقتضای طبیعت، فقدان مانع و قاسر است؛ 4. اثر اقتضای طبیعت اصلی اشیا، در صورت فقدان مانع و قاسر، ترتّب خیر و نفع درخور شان اشیاست؛ 5. طبیعت اصلی اشیا ، به مصلحت میل دارد. تحلیل ارایه شده از «مصلحت»، عنوانی کلی است که قیودی می‌‌پذیرد و با اعتبار آن قیود، مصلحت به گونه‌های مختلف تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از مصلحت‌های «نفسی و نسبی»، «نسبی و مطلق»، «منسوب به ذات و عمل»، «تکوینی و تشریعی»، «ثابت و متغیر»، «فردی و اجتماعی» و«مادی و معنوی».