بررسی اشکالات عقلی حرکت جوهری نفس

هرچند حرکت جوهری نفس دستاوردهای فراوانی در مباحث عقلی و نقلی دارد و گره‌های کور بسیاری را باز می‌کند، چند اشکال اساسی سبب سر باز زدن حکمای پیشین از پذیرش آن شده بود. صدرالمتالین کوشید ضمن تثبیت این آموزه و نشان دادن پیامدهای پذیرش و انکار آن، موانع موجود و از جمله دو اشکال اساسی، یعنی «امتناع حرکت در مجردات» و «تصویر بقا و ثبات نفس در ضمن حرکت» را از سر راه بردارد. وی در پاسخ به دو اشکال مزبور، تلاش کرد تصویری ویژه از تجرد نفس و حرکت در جوهر نفسانی ارایه کند. در این مقاله کوشیده‌ایم ضمن تحلیل و ارزیابی پاسخ‌های صدرا به این اشکالات، پاسخ‌های احتمالی دیگری را که می‌توان با مبانی خود حکمت متعالیه مطرح کرد نیز عرضه و بررسی کنیم.