توحید و شرک در معرفت و علوم انسانی با تکیه بر آثار و اندیشه‌های استاد شهید مرتضی مطهری

پرسش اصلی این مقاله این است که چگونه می‌توان اندیشه‌های موحدانه و مشرکانه را در معرفت، به ویژه علوم انسانی شناخت؟ با روش بازخوانی، تحلیل و طبقه‌بندی اندیشه‌های استاد شهید مرتضی مطهری، و به منظور دستیابی به شاخصی برای تعیین تعالیم اسلامی از غیراسلامی، در این مقاله بر اصل‌الاصول «توحید» تکیه شده و از این اصل، دو شاخص استخراج گردیده است: اول شاخص، «از اویی»، که مرز توحید و شرک در تعالیم نظری است و از آن طریق، انحراف‌های بزرگ فکری زیر قابل‌شناسایی و نقد خواهد بود: توهم‌انگاری عالم وجود، مادی‌گرایی، ثنویت، تفویض، جبر، انکار علیت و ... . آثار ناخودآگاه این نظریات، که در ذهن و ضمیر بیشتر افراد رسوب کرده، ‌در تمام عرصه‌های معرفتی، از جمله در علوم طبیعی و علوم انسانی، قابل پیگیری است.اما شاخص دوم، «به سوی اویی» است که مرز توحید و شرک در تعالیم عملی می‌باشد و از طریق آن می‌توان اندیشه‌های مشرکانه زیر را شناسایی و نقد کرد: بت‌پرستی، خودپرستی (آشکار و نهان)، پذیرش طاغوت، انواع ارزش‌های یک‌بعدی، به ویژه نظریه‌های انحرافی در عدالت.