تناسخ و معاد جسمانی؛ سنخیت یا غیریت؟

تناسخ، از جمله مسایلی است که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان مختلف با قومیت‌ها و آیین‌های گوناگون بوده است. از سوی دیگر، معاد جسمانی از جمله آموزه‌هایی است که نصوص قرآنی بر آن دلالتی آشکار داشته و همواره مورد اعتقاد مسلمانان بوده است. با وجود این، آموزه معاد جسمانی همواره انتقادات جدی به خود دیده که یکی از آنها مساوق ‌بودن با تناسخ است که باور عمومی بر استحاله آن استوار است.آنچه در این نوشتار می‌آید، تبیین رابطه میان تناسخ و معاد جسمانی به جسم عنصری از دیدگاه فیلسوفان و متکلمان، و آن‌گاه ارایه دیدگاه برگزیده از سوی نویسنده است. بر اساس مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش، از دیدگاه ابن‌سینا و ملّاصدرا معاد جسمانی به جسم عنصری، مصداق تناسخ است. با این‌حال، متکلمان به دلیل نگاه خاص خود به تناسخ، چنین سنخیتی را برنمی‌تابند.