بررسی انتقادی اندیشه معاد‌شناسی دکتر علی شریعتی

دکتر شریعتی، از چهره‌های شاخص جریان نواندیش دینی با رویکرد جامعه‌گرایانه، اسلام را دینی واجد کارکردهای اجتماعی فراوان می‌دانست؛ اما کارآمدی آن را در گرو بازبینی و بازخوانی مجدد متون دینی می‌دید. او در این زمینه به بازنگری اصول اعتقادی اسلام پرداخت. مقاله حاضر بر آن است تا اصل «معاد» و فرجام انسان را از دیدگاه او، با روش تحلیلی توصیفی و با رویکردی انتقادی بررسی کند. این پژوهش نشان داده که او با استفاده از عقلانیت عملگرا و امروزی به تبیین گزاره‌های مربوط به معاد پرداخته است. بر همین اساس غالباً تفاسیری این‌جهانی از معاد ارائه می‌دهد. او برای اثبات معاد از طریق عدل الهی و تبیین قاعده عمومی «عمل و عکس‌ا‌لعمل» استدلال نموده است. شریعتی جاودانگی را یکی از بزرگ‌ترین استعدادهای انسان می‌داند. از نظر او، دنیا، معاش و اقتصاد اصل است و آخرت به امور مادی وابسته است. آیات ناظر به معاد و مواقف اخروی از نظر او، واقع‌نما نیست، بلکه نمادین است.