بررسی انتقادی دیدگاه ابن‌‌سینا درباره‌ رابطه ذات الهی و علم به ماسوا با تکیه بر آراء صدرالمتالهین

اعتقاد به تحقق «علم الهی به ماسوا» از طریق عروض صورت‌های علمی حصولی بر ذات الهی، ایده ناگزیر حکمای سینوی و برخاسته از منظومه فلسفی حکمت مشاء است. هدف این پژوهش بررسی ملاحظات صدرالمتالهین نسبت به دیدگاه ابن‌سینا در خصوص عروض صورت‌های علمی بر ذات الهی برای تحقق علم الهی به ماسواست. پژوهش حاضر با استفاده از دو روش توصیف و تحلیل به گزارش دقیقی از نظریه سینوی «علم الهی به ماسوا»، متکی بر درک منظومه‌ای از فلسفه ابن‌‌سینا می‌پردازد و سپس با استفاده از ملاحظات صدرایی، به تحلیل آن نظریه و نظریه برگزیده صدرالمتالهین اهتمام می‌ورزد. این تحقیق همچنین مبتنی بر داده‌های کتابخانه‏ای انجام گرفته است. اصولاً طبق مبانی سینوی، امکان باریابی به هیچ ایده‌ای که در آن بتوان سخن از اتحاد دو واقعیت مطرح کرد، ممکن نیست. ابن‌‌سینا طبق هندسه معرفتی خویش چاره‌ای جز پذیرش تمایز وجودی ذات الهی و علم پیشین ندارد. صدرالمتالهین ضمن ابطال انتقادات حکمای پیشین بر این نظریه، ملاحظات متفاوتی را گاه به‌عنوان انتقادات مبنایی و گاه به صورت انتقادات بنایی طرح می‌کند. قاطعانه می‌توان گفت: تمایز نگرش صدرایی و سینوی در اعتقاد ابن‌سینا به عروض و اعتقاد صدرالمتالهین به عینیت، به تفاوت هندسه فلسفی آن دو برمی‌گردد