اعتبارسنجی ادله عقلی قاضی سعید قمی بر نفی سنخیت بین خداوند و مخلوقات

ﻗﺎﺿﯽ ﺳﻌﯿﺪ ﻗﻤﯽ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻨﺨﯿﺘﯽ ﻣﯿﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻣﻤﮑﻨﺎت را ﻣﺮدود ﻣﯽ داﻧﺪ و ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس وﺟﻮد ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺻﻔﺘﯽ اﻋﻢ از ﺻﻔﺎت ﻋﯿﻦ ذات ﯾﺎ زاﯾﺪ ﺑﺮ ذات را در ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﻟﺬا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وی ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺟﺰ ﺑﻪ ﺳﻠﺐ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺷﻨﺎﺧﺖ. وی ﺑﺮای ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪی ﺧﻮد، ادﻟﻪ ﻋﻘﻠﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻣﺘﻌﺪدی اﻗﺎﻣﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر، اﯾﻦ ادﻟﻪ ﻋﻘﻠﯽ ﮔﺮدآوری ﺷﺪه و ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ. ﻋﻤﺪه اﺷﮑﺎﻻت وارد ﺑﺮ ادﻟﻪ ﻋﻘﻠﯽ ﻗﺎﺿﯽ ﺳﻌﯿﺪ از اﯾﻦ ﻗﺮارﻧﺪ: ﺧﻠ ﻣﯿﺎن ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﺎرﺟﯽ و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ، ﻋﺪم ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﯿﺎن ﻋﻠﯿﺖ ﺧﺎرﺟﯽ و ﻋﻠﯿﺖ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ، ﺗﺴﺮی اﺷﮑﺎﻻت ﺻﻔﺖ زاﯾﺪ ﺑﺮ ذات ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﻋﯿﻦ ذات، ﻣﺮادف ﯾﺎ ﻣﺴﺎوی ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺎ اﺣﺎﻃﻪ وﺟﻮدی ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻮم، اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻣﻼزﻣﻪ ﺑﯿﻦ ﻋﻠﻢ و ﻣﻮرد ﺗﺼﺮف واﻗﻊ ﺷﺪن ﻣﻌﻠﻮم، ﻣﺮادف ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺻﻔﺘﯽ ﺑﺎ ﺣﺪ وﺟﻮدی و اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﺻﻮﻓﯽ ﺿﺮورﺗﺎً ﻣﺤﺪود اﺳﺖ، ﺧﻠﻂ ﻣﯿﺎن ﺣﺎﮐﯽ و ﻣﺤﮑﯽ، اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﺎت داﺷﺘﻦ ﺳﻨﺨﯿﺖ وﺟﻮدی ﺑﺎ ﻓﻘﺮ وﺟﻮدی ﻣﻤﮑﻨﺎت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ، ﻣﻼزم داﻧﺴﺘﻦ ﺗﺸﮑﯿﮏ وﺟﻮدی ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺑﻮدن دو ﻃﺮف ﺗﺸﮑﯿﮏ.