پیوند سنجش‌پذیری و بازخواست‌پذیری فعل الهی از دیدگاه علامه طباطبائی

ﺑﺮاﺳﺎس آﻣﻮزه ای ﻗﺮآﻧﯽ، از آﻧﭽﻪ ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﺳﺆال (ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ) ﻧﻤﯽ ﺷﻮد (اﻧﺒﯿﺎء: 23). ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ ﺳﻨﺠﺶ و ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ درﺑﺎره اﻓﻌﺎل اﻟﻬﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ، ﺗﻼش دارد ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺗﺎزه ای از ﻣﺒﻨﺎی ﺳﺆال ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﻓﻌﻞ ﺑﺎری دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ. ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﻨﻄﻖ رﯾﺎﺿﯽ، »ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدن« ﻣﺤﻤﻮﻟﯽ ﭼﻬﺎر ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ: ﮐﺴﯽ (1) از ﮐﺴﯽ (2) درﺑﺎره ﭼﯿﺰی (3) در ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎری ﻣﺸﺨﺺ (4) ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻋﻼﻣﻪ از آﯾﮥ »ﻻﯾﺴﺄل«، ﻣﻮﺿﻊ ﭼﻬﺎرم ﯾﻌﻨﯽ »ﻣﻌﯿﺎر ﺳﻨﺠﺶ« ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺿﻊ ﺳﻮم ﯾﻌﻨﯽ »ﻓﻌﻞ اﻟﻬﯽ« اﺳﺖ. از ﻧﻈﺮ اﯾﺸﺎن، ﭼﻮن ﻣﻼک ﺳﻨﺠﺶ اﻓﻌﺎل دﯾﮕﺮان ﺣﮑﻤﺖ و ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻓﻌﻞ اﻟﻬﯽ اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪه، ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻓﻌﺎل اﻟﻬﯽ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻼﮐﯽ ﺳﻨﺠﯿﺪ. ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن، ﺳﻨﺠﺶ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی اﻓﻌﺎل اﻟﻬﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﺑﺮای ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی آن ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﮔﺮدد. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪی از اﺑﺰار ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺤﻤﻮﻻت، ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ رﻗﯿﺐ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ دﻗﯿﻖ ﺗﺮی از دﯾﺪﮔﺎه اﯾﺸﺎن در ﻋﯿﻨﯿﺖ ﻓﻌﻞ اﻟﻬﯽ ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ.