بررسی انتقادی دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی در‌باره «کلام الهی»

ﯾﮑﯽ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻢ اﻋﺘﻘﺎدی ﮐﻪ ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن اﺳﻼﻣﯽ اﻫﺘﻤﺎم ﺟﺪی ﺑﻪ آن داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺤﺚ«ﮐﻼم اﻟﻬﯽ» اﺳﺖ. در ﺑﺎب ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻼم اﻟﻬﯽ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ازﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻮﺳﯽ اﺳﺖ. ﭘﺮﺳﺸﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺪان ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ از ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻼم اﻟﻬﯽ، ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﺎرﺣﺎن او، ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻼم اﻟﻬﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﯾﺪ؟ اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﭘﺲ از اﺷﺎره ﺑﻪ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺑﺎره ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻼم اﻟﻬﯽ، ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای، دﯾﺪﮔﺎه اﯾﺸﺎن را ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﺎرﺣﺎن آﺛﺎرش (ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻠﯽ و ﻣﺤﻘﻖ ﻻﻫﯿﺠﯽ) ﺑﺮرﺳﯽ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺮده و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻠﯽ از، دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ؛ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺤﻘﻖ ﻻﻫﯿﺠﯽ از آن اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺸﺎن ﺳﺨﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ را ﻃﺒﻖ دﯾﺪﮔﺎه و ﻣﺬاق ﺧﻮدش ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻤﻮده ﺑﺎ اﺷﮑﺎﻻﺗﯽ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ. ﺳﭙﺲ دﯾﺪﮔﺎه ﮐﺎﻣﻞ و ﺟﺎﻣﻌﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ اﺷﮑﺎﻻت ﻣﺒﺮا ﺑﺎﺷﺪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد داده اﺳﺖ.