منطق تاثیرگذاری باورهای کلامی بر تاریخ‌پژوهی

نسبت دانش کلام با تاریخ، مخصوصاً بررسی نقش دانش کلام در سیره‌پژوهیِ معصومان، بحثی مهم در حوزۀ تاریخ‌پژوهی به‌شمار می‌آید. در این نوشتار براساس روش عقلی تحلیلی، ذوابعاد بودن پدیده‌های تاریخی، حضور سلسله علل غیبی در تحولات تاریخی، و لزوم لحاظ کردن اصول موضوعه وچارچوب نظری در علوم به‌عنوان ادلۀ جواز نقش‌آفرینی علم کلام در تاریخ‌پژوهی تبیین شدند؛ آن‌گاه ضرورت تاثیرگذاری نظام‌مند علم کلام بر تاریخ‌پژوهی اثبات شده و معیار تاثیرگذاری کلام بر تاریخ تبیین گردید و ترجیح ارزش معرفت‌شناختی به‌عنوان معیار تاثیرگذاری گزاره‌های کلامی بر گزاره‌های تاریخی معرفی شده، براین‌اساس درصورتی‌که گزارۀ کلامی یقینی، ولی گزارۀ تاریخی غیر‌یقینی باشد یا گزاره کلامی ظنی، ولی گزارۀ تاریخی احتمالی باشد (یعنی پنجاه درصد یا کمتر از آن احتمال صدق داشته باشد)، یا هر دو ظنی یا احتمالی باشند، ولی احتمال صدق گزاره کلامی بیش از گزارۀ تاریخی باشد، گزار، کلامی بر گزارۀ تاریخی ترجیح داده خواهد شد.