فرجام نفوس ناقصه از منظر آیات و روایات

تبیین سرنوشت نفوس ناقصه (کودکان، دیوانگان و ابلهان) در آخرت، از دشوارترین مباحث کلامی است. در متون دینی این مسئله، هم ذیل مفهوم «مستضعفین» و «رُفع القلم» مطرح شده و هم به‌صورت مستقیم روایت متعددی دربارۀ سرنوشت این نفوس وارد شده است. گرچه در قرآن آیه‌ای صریح دربارۀ سرنوشت نفوس ناقصه وجود ندارد، اما آیات متعددی وجود دارد که بر معاد همگانی دلالت دارند. در روایات، سرنوشت‌های متعددی برای این نفوس بیان شده است. آنچه از مجموع روایات استفاده می‌شود، این است که معاد پدیده‌ای همگانی است و نفوس ناقصه را هم شامل می‌شود؛ اما در باب جایگاه این نفوس در آخرت، اجماعی بین روایات نیست. در متن مقاله، روایات را ذیل یک تقسیم چهارگانه بررسی نموده‌ایم. به‌نظر می‌رسد که قابل دفاع‌ترین دیدگاه در میان روایات، یکی از دو قول است: اینکه دربارۀ سرنوشت این نفوس سکوت کنیم و مسئله را به خدا واگذاریم یا اینکه تمام این نفوس را مشمول رحمت الهی و برخورداراز سعادت بدانیم.