نقش ایمان در تعیین شان اخلاقی انسان از نگاه آیات و روایات

مسئله‌ شان اخلاقی، از مباحث مهم فلسفه‌ اخلاق است. با وجود اختلاف در جوانب گوناگون این مسئله، همه‌ صاحب‌نظران بر این امر متفق‌اند که انسانْ واجد شان اخلاقی است. مسئله‌ اصلی در این پژوهش، این است که با پذیرش تشکیکی بودن شان اخلاقی، ایمان چه نقشی در تعیین سطح و درجه‌ شان اخلاقی انسان دارد. بنا بر آموزه‌های اسلامی، ایمان در تعیین مرتبه‌ وجودی انسان نقش اساسی ایفا می‌کند. کسی که منکر خدا یا رسول یا قیامت است، از دیدگاه اسلام در مراتب نازله‌ وجودی قرار دارد. ایمانْ خود امری مشکک است که شدت و ضعف می‌پذیرد و ازآنجایی‌که مراتب انسانیت دایرمدار مراتب ایمان است، مراتب مختلف ایمان مراتب مختلفی از انسانیت را به‌دنبال دارد. این مراتب مختلف انسانی، مراتب تشکیکی شان اخلاقی انسان را تشکیل می‌دهد که بر اساس آن وظایف فاعل‌های اخلاقی در برابر انسان تعیین می‌شود. براین‌اساس، بی‌ایمان از حداقل حقوق اخلاقی برخوردار است؛ ولی مومن حقوقی به‌مراتب بالاتر دارد و متناسب با مرتبه‌ ایمانش شان اخلاقی او نیز تغییر می‌کند. مومنی که ملکه‌ پرهیزگاری در او استقرار یافته است و از گناه اجتناب می‌کند، نسبت‌به مومن فاسقی که چنین ملکه‌ای در او متجلی نشده است، از منزلت اخلاقی والاتری بهره‌مند است. روش گردآوری مطالب کتابخانه‌ای بوده و ارزیابی داده‌ها به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است.